Zmiany w prawie spadkowym w zakresie odrzucania spadku przez małoletnich

W dniu 15 listopada 2023 roku weszła w życie ustawa z dnia 23 lipca 2023 roku o zmianie ustawy – kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw (dz. U. Z 2023 r. Poz. 1615), zwana dalej również jako „ustawa”. Wspominany akt prawny wprowadził kluczowe zmiany w zakresie możliwości odrzucenia spadku przez osoby małoletnie, a także uszczegółowił zasady zachowania terminów do złożenia oświadczenia w przedmiocie odrzucenia spadku.

Odrzucenie spadku przez małoletniego przed dniem 15 listopada 2023 roku

Zasady określające sposób odrzucenia spadku przez osobę małoletnią zostały określone w ustawie z dnia 25 lutego 1964 roku Kodeks rodzinny i opiekuńczy (t.j. Dz. U. z 2020 r. poz. 1359 z późn. zm.), zwanej dalej również jako „k.r.o.”. Dotychczas odrzucenie spadku przez osobę małoletnią (niezależnie od uprzedniego odrzucenia spadku przez jego wstępnych) wiązało się z koniecznością uzyskania przez jego rodziców, bądź innych opiekunów prawnych zezwolenia właściwego sądu opiekuńczego.

Oznacza to, że czynność prawna w postaci złożenia oświadczenia w imieniu małoletniego w przedmiocie odrzucenia spadku zostać każdorazowo poprzedzona wystąpieniem do właściwego sądu z wnioskiem o wyrażenie zgody na dokonanie czynności przekraczającej zakres zwykłego zarządu, polegającej na ww. odrzuceniu spadku.

Wspomniana regulacja prawna każdorazowo nakładała na opiekunów prawnych obowiązek dopełnienia wielu zbędnych formalności. W szczególności, że owe działania miały na celu jedynie uchronienie małoletnich przed przejęciem długów spadkowych.

Po otrzymaniu zgody sądu na dokonanie ww. czynności w imieniu małoletniego dziecka oraz po uprawomocnieniu się postanowienia w ww. przedmiocie, jego opiekunowie prawni mogli złożyć skuteczne oświadczenie o odrzuceniu spadku przed sądem, bądź przed notariuszem.

Odrzucenie spadku przez małoletniego po dniu 15 listopada 2023 roku

Ustawodawca w drodze Ustawy wprowadził regulację, która wyłączyła konieczność uzyskania – w każdym przypadku – zezwolenia sądu opiekuńczego na dokonanie czynności przekraczających zakres zwykłego zarządu majątkiem dziecka. Wspomniany przypadek dotyczy sytuacji, gdy dziecko jest powołane do dziedziczenia w wyniku uprzedniego odrzucenia spadku przez któregokolwiek z rodziców. W sytuacji gdy inny zstępny rodziców dziecka spadek przyjmie, wówczas zgoda sądu będzie wymagana na zasadach określonych powyżej.

Dla skuteczności odrzucenia spadku w imieniu małoletniego – w przypadku ziszczenia się warunków o których mowa powyżej – konieczne jest aby owa czynność polegająca na odrzuceniu spadku przez rodzica w imieniu dziecka, któremu w tym zakresie przysługuje władza rodzicielska była dokonana za zgodą drugiego z rodziców, któremu w tym zakresie również przysługuje władza rodzicielska. Oświadczenie może zostać złożone również przez rodziców małoletniego wspólnie.

Aktualnie obowiązujące zasady na dochowanie terminu do złożenia oświadczenia w przedmiocie odrzucenia spadku

Ustawa wprowadziła również istotną zmianę, w drodze której zostały doprecyzowane terminy na złożenie skutecznego oświadczenia o odrzuceniu spadku. Przepis regulujący ww. kwestię uprzednio ograniczał się do wskazania, że oświadczenie o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku może być złożone w ciągu sześciu miesięcy od dnia, w którym spadkobierca dowiedział się o tytule swojego powołania. W przypadku braku złożenia ww. oświadczenia w ww. terminie przyjmuje się, że spadkobierca przyjął spadek z dobrodziejstwem inwentarza.

Aktualnie ustawodawca uszczegółowił, że do zachowania wspomnianego 6-miesięcznego terminu wystarczające jest złożenie przed jego upływem wniosku do sądu o odebranie oświadczenia o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku. Ponadto, jeżeli oświadczenie o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku wymaga uzyskania zezwolenia sądu, bieg terminu do złożenia oświadczenia ulega zawieszeniu na czas trwania postępowania sądowego w tym przedmiocie.