Przeniesienie autorskich praw majątkowych do utworów które mają powstać w przyszłości

Ustawodawca w treści ustawy o prawach autorskich i prawach pokrewnych wskazał, że nieważna jest umowa w części dotyczącej wszystkich utworów lub wszystkich utworów określonego rodzaju tego samego twórcy mających powstać przyszłości. Czy w oparciu o wspomniany przepis uznać należy, że na twórcach spoczywa bezwzględny zakaz przenoszenia autorskich praw majątkowych do utworów przyszłych?

Utwór w rozumieniu ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych

Przedmiotem umowy o przeniesienie autorskich praw majątkowych może być utwór, za który należy uznać każdy przejaw działalności twórczej o indywidualnym charakterze, ustalony w jakiejkolwiek postaci, niezależnie od wartości, przeznaczenia i sposobu jego wyrażenia. W szczególności do ww. utworu zaliczyć należy: znaki graficzne, literackie, publikacje, programy komputerowe, fotografie, utwory muzyczne, scenariusze czy też filmy.

Umowa o przeniesienie autorskich praw majątkowych

Przeniesienie autorskich praw majątkowych – z zastrzeżeniem poniższej kwestii dot. tworzenia utworów w związku z wykonywaną pracą zarobkową w oparciu o umowę o pracę – może nastąpić w drodze umowy. Aby umowa o przeniesienie autorskich praw majątkowych była ważna konieczne jest zawarcie w niej następujących elementów:

• określenie rodzaju umowy,
• określenie stron umowy – wskazanie danych nabywcy oraz twórcy utworu,
• dokładne opisanie utworu,
• wyraźne wyliczenie pól eksploatacji – znanych w chwili zawierania umowy,
• określenie wynagrodzenia przysługującego twórcy,
• podpis stron.

Umowa o przeniesienie autorskich praw majątkowych musi zostać zawarta w formie pisemnej. Brak zachowania wspomnianego wymogu powoduje jej bezwzględną nieważność.

Przeniesienie autorskich praw majątkowych do utworów które mają powstać w przyszłości

Zgodnie z treścią przepisu art. 41 ust. 3 ustawy o prawach autorskich i prawach pokrewnych: Nieważna jest umowa w części dotyczącej wszystkich utworów lub wszystkich utworów określonego rodzaju tego samego twórcy mających powstać w przyszłości.

Wspomniany powyżej przepis rodzi wątpliwości stron stosunków zobowiązaniowych w ramach, których twórca zobowiązuje się świadczyć na rzecz danego podmiotu usług polegające na cyklicznym tworzeniu utworów w oparciu o określone przez zlecającego wytyczne. W przypadku wielości utworów – zaplanowanych na przyszłość – problematyczne staje się zawieranie pomiędzy stronami oddzielnej umowy o przeniesienie autorskich praw majątkowych do każdego z nich.

Wskazać należy, że ustawa przewiduje, iż ograniczenie co do przeniesienia autorskich praw majątkowych powstałych w przyszłości dotyczy wyłącznie wszystkich utworów lub wszystkich utworów twórcy tego samego rodzaju. Oznacza to, że dopuszczalne jest zawarcie umowy o przeniesienie autorskich praw majątkowych do utworów jakie mają powstać w przyszłości, jeżeli tylko nie obejmuje ona całego przyszłego dorobku twórcy.[1]

Niezależnie od tego, że do powyższego stwierdzenia doszło przez Sąd Apelacyjny w Poznaniu, strony umowy o przeniesienie autorskich praw majątkowych zamierzając przenieść prawa do utworów powstałych w przyszłości powinny w sposób precyzyjny określić jakich utworów umowa dotyczy. Nie powinno zatem rodzić problemów zawieranie umów w drodze których strony umowy o przeniesienie autorskich praw majątkowych, określą, że przeniesienie autorskich praw majątkowych dotyczy utworów, które będą wykonywane na przestrzeni czasu przez twórcę.

Przykład stosunków zobowiązaniowych w ramach, których można byłoby postanowić o przeniesieniu autorskich praw majątkowych na przyszłość:

• Zleceniodawca zleci Twórcy na przestrzeni dwóch lat od dnia zawarcia umowy wykonywanie zdjęć (o określonej tematyce) w ramach działań marketingowych na prowadzoną przez niego stronę internetową.
• Wspólnik spółki z branży IT zobowiązał się świadczyć na jej rzecz usługi polegające na tworzeniu aplikacji dla podmiotów prowadzących warsztaty samochodowe. Wspomniane aplikacje będą przez wspólnika tworzone przez czas na jaki spółka została zawiązana.
• Zleceniodawca zleci Twórcy przygotowanie dwudziestu portretów członków rodziny, które będą oddawane przez Twórcę co dwa miesiące każdy.

Wyłączenie ograniczenia dotyczącego przeniesienia przyszłych autorskich praw majątkowych przez osoby pozostające w stosunku pracy

Kwestia przenoszenia autorskich praw majątkowych do utworów wygląda nieco odmiennie, jeżeli są one wykonywane w ramach stosunku pracy, bowiem jeżeli dzieło powstało w ramach stosunku pracy, prawo autorskie to tego utworu automatycznie przechodzi na pracodawcę. Oznacza to, że wspomniany sposób przenoszenia autorskich praw majątkowych do utworu powstałego w ramach stosunku pracy nie musi zostać uregulowany w umowie, gdyż do ich przeniesienia dochodzi z mocy prawa. Niezależnie od powyższego strony umowy o pracę mogą w sposób odmienny uregulować kwestie związane z prawami autorskimi do utworów powstałych w ramach łączącego strony stosunku pracy.

…………………………………………………..

[1] Wyrok Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z dnia 04 kwietnia 2001 roku, sygn. akt: I ACa 72/01

Zapraszamy do lektury innych części Poradnika dot. autorskich praw majątkowych, przygotowanego przez adwokatów i radców prawnych Kancelarii TURCZA: