Przeniesienie autorskich praw majątkowych po zaniżonej cenie a prawa twórcy do dochodzenia odszkodowania

W polskim ustawodawstwie kwestie dotyczące praw autorskich są uregulowane przez Ustawę z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych. W kontekście przeniesienia autorskich praw majątkowych po zaniżonej cenie istnieją ważne kwestie, które podlegają przepisom tego aktu prawnego, a dotyczą zarówno nabywców, jak i twórców. W niniejszym artykule przyjrzymy się przedmiotowemu zagadnieniu, koncentrując się na prawie do wyrównania wynagrodzenia w przypadku, gdy przeniesienie praw autorskich nastąpi po zaniżonej cenie.

Podstawową zasadą autorskich praw majątkowych jest prawo do wynagrodzenia dla twórcy za korzystanie ze stworzonego przez niego utworu. Ustawodawca uregulował więc, że jeżeli z umowy nie wynika, że przeniesienie autorskich praw majątkowych nastąpiło nieodpłatnie, twórcy przysługuje prawo do wynagrodzenia autorskiego, a wysokość wynagrodzenia określa się z uwzględnieniem zakresu udzielonego prawa oraz korzyści wynikających z korzystania. Istotne jest, aby cena przeniesienia tych praw była adekwatna do rzeczywistej wartości dzieła, a jej ustalenie było dokładnie odzwierciedlone w umowie między stronami.

W sytuacji, gdy cena przeniesienia autorskich praw majątkowych jest zaniżona, istnieje ryzyko, że twórca nie otrzymał odpowiedniej rekompensaty za swoje dzieło. Takie zaniżenie może wynikać z różnych czynników, w tym z nierzetelności nabywcy, słabszej pozycji negocjacyjnej twórcy lub braku jego świadomości co do wartości jego twórczości. Co jednak istotne, na etapie dokonywania przeniesienia prawa autorskich trudno jest ocenić jak w przyszłości kształtować się będzie sytuacja danego utworu i adekwatne ustalenie wynagrodzeniem twórcy do korzyści jakie osiągnie nabywca za dany utwór może okazać się problematyczne. W razie rażącej dysproporcji między wynagrodzeniem twórcy a korzyściami nabywcy autorskich praw majątkowych twórca może żądać stosownego podwyższenia wynagrodzenia przez sąd, o czym stanowi wprost art. 44 Ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych. Przepis art. 44 ww. Ustawy ma charakter bezwzględnie obowiązujący, co oznacza, że strony nie mogą w umowie wyłączyć jego zastosowania.

Istotną kwestią dla twórców jest to, że jeśli prawo do wynagrodzenia nie wynika z umowy łączącej go z kontrahentem, lecz wprost z przepisu art. 17 Ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych przyznającego twórcy prawo do wynagrodzenia za korzystanie z utworu, twórca będzie mógł dochodzić uprawnienia do podwyższenia wynagrodzenia przeciwko każdemu podmiotowi, który korzysta na podstawie umowy z autorskich praw majątkowych, osiągając rażąco nieadekwatne korzyści względem należnego twórcy wynagrodzenia, niezależnie od tego, czy podmiot ten jest stroną umowy z twórcą, czy też następcą prawnym kontrahenta twórcy (tak m.in. SA w Warszawie z 8.7.2016 r., I ACa 1432/15, Legalis).

Należy jednak zwrócić uwagę, że na etapie występowania z roszczeniem o podwyższenie wynagrodzenia twórca może napotkać trudności w udowodnieniu rzeczywistych strat finansowych spowodowanych zbyciem praw autorskich po zaniżonej cenie. Należy więc uwzględniać różnorodne czynniki, takie jak faktyczne straty poniesione przez twórcę, korzyści osiągnięte przez  nabywcę oraz wartość utworu na etapie występowania z roszczeniem.

Twórcy mogą również występować ze swoimi roszczeniami na podstawie art. 471 Kodeksu cywilnego w przypadku niedoszacowania wartości swojego dzieła w wyniku zawarcia umowy o przeniesienie praw autorskich po zaniżonej cenie. Na podstawie tego przepisu twórca może domagać się stosownej rekompensaty w przypadku gdy wykaże, że w wyniku przeniesienia praw autorskich doznał szkody. Jeśli dzieło zdobywa popularność lub jest wykorzystywane w sposób, który przynosi duże zyski nabywcy a twórca otrzymał jednorazową, niską kwotę, może to stanowić szkodę w postaci utraconych potencjalnych zysków. Warto jednak pamiętać, że proces domagania się stosownego odszkodowania może być skomplikowany i wymagać udowodnienia, że szkoda została faktycznie poniesiona oraz należy wykazać związek przyczynowo – skutkowy pomiędzy zaistniałą szkodą a zaniżoną ceną przeniesienia praw autorskich.

Podsumowując, zgodnie z polskim prawem autorskim, przeniesienie autorskich praw majątkowych po zaniżonej cenie nie wyklucza prawa twórcy do domagania się podwyższenia wynagrodzenia za przeniesienie prawa autorskich przez sąd lub stosownego odszkodowania. Twórcy mają zatem możliwość dochodzenia swoich praw w przypadku gdy okaże się, że ich utwór przynosi wyższe korzyści finansowe niż gdy było to szacowane na etapie zawierania umowy. Niemniej jednak, istotne jest aby twórcy byli świadomi tego jakie korzyści może przynieść ich utwór w przyszłości i aby podejmowali odpowiednie środki ostrożności podczas przenoszenia autorskich praw majątkowych na rzecz innych podmiotów.

Zapraszamy do lektury innych części Poradnika dot. autorskich praw majątkowych, przygotowanego przez adwokatów i radców prawnych Kancelarii TURCZA: