Podział majątku a autorskie prawa majątkowe współmałżonków

Z chwilą zawarcia związku małżeńskiego pomiędzy małżonkami powstaje wspólność majątkowa, która obejmuje wszystkie przedmioty majątkowe nabyte przez małżonków w czasie trwania małżeństwa, chyba że małżonkowie w momencie zawierania związku małżeńskiego (lub w trakcie jego trwania) zawrą umowę majątkową małżeńską, dzięki której np. ustanowią rozdzielność majątkową.

Inne przedmioty majątkowe wchodzą do majątków osobistych małżonków. Na przykład jeśli w małżeństwie państwa Kowalskich obowiązuje ustawowa wspólność majątkowa, to do ich majątku wspólnego należy wynagrodzenie za pracę, które otrzymują, a w majątku osobistym każdego z nich pozostają nieruchomości, które nabyli przed zawarciem związku małżeńskiego. Zatem w małżeństwie państwa Kowalskich są 3 masy majątkowe:

• majątek wspólny,
• majątek osobisty pani Kowalskiej oraz
• majątek osobisty pana Kowalskiego.

Jeśli małżonkowie zdecydują się podzielić swój majątek (tzn. postanowią zmienić ustrój majątkowy małżeński np. na rozdzielność majątkową lub w momencie rozwodu), to podziałowi będzie podlegał jedynie majątek wspólny.

Prawa autorskie

Prawa autorskie można podzielić na autorskie prawa osobiste oraz autorskie prawa majątkowe.

• Autorskie prawa osobiste to przede wszystkim prawo autora danego utworu. Jest to np. prawo do podpisania go swoim imieniem i nazwiskiem czy wprowadzania w nim zmian. Są one nieograniczone w czasie i niezbywalne, co oznacza, że nie można przenieść ich na inną osobę. Innymi słowy, jeśli na przykład pan Jan Kowalski napisze książkę, to już zawsze będzie jej autorem i nie będzie mógł w drodze umowy przenieść swoich autorskich praw osobistych na swoją żonę.
• Autorskie prawa majątkowe to m.in. prawo do korzystania z utworu, rozporządzania nim i pobierania z niego wynagrodzenia. Majątkowe prawa autorskie pozwalają zatem autorowi utworu na zarabianie na nim. Te prawa twórca może przenieść je na inną osobę. Wtedy to ona będzie mogła czerpać korzyści majątkowe z utworu, którego nie stworzyła.

Prawa autorskie a majątek małżonków

Jak wskazał Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z dnia 8 listopada 2011 roku (sygn. II GSK 1113/10): o tym, że niezbywalne prawa niemajątkowe (w tym prawa autorskie osobiste) nie należą do majątku wspólnego małżonków, nie tyle przesądza treść przepisu art. 33 pkt 5 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, ale okoliczność, iż wspólność majątkowa obejmuje tylko prawa majątkowe. Zatem autorskie prawa osobiste, nie będąc prawami majątkowymi, nie mogą wejść do majątku wspólnego małżonków. Konsekwentnie nie podlegają podziałowi między małżonków.

Natomiast jeśli chodzi o autorskie prawa majątkowe, to zgodnie z przepisem art. 33 pkt 9 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego prawa autorskie i prawa pokrewne, prawa własności przemysłowej oraz inne prawa twórcy należą do majątku osobistego każdego z małżonków. Wobec tego dochody ze zbycia autorskich praw majątkowych wchodzą w skład majątku osobistego. W związku z tym one również są wyłączone z postępowania podziałowego.

Natomiast dochody, które przynoszą autorskie prawa majątkowe, należą do majątku wspólnego małżonków, co wprost wskazuje art. 31 § 2 pkt 2 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego. Dla przykładu można wskazać tantiemy z majątkowych praw autorskich – na podstawie ww. przepisu będą wchodziły do majątku wspólnego małżonków. Jest to spowodowane tym, że te dochody są traktowane podobnie jak dochody pozyskiwane z wynagrodzenia za pracę. W momencie rozwodu (lub gdy małżonkowie zdecydują się zmienić majątkowy ustrój małżeński w trakcie trwania związku małżeńskiego) majątek uzyskany z dochodów z autorskich praw majątkowych co do zasady będzie dzielony po równo na obu małżonków.

Małżonkowie współautorami jednego utworu

Od powyższego należy odróżnić sytuację, w której małżonkowie razem stworzą jeden utwór, np. gdyby państwo Kowalscy razem napisali piosenkę. W takim przypadku obydwaj małżonkowie dysponują prawami autorskimi, które to jednak nie należą do wspólnego majątku małżeńskiego. Jest to bowiem taka sama sytuacja, jak ta gdyby np. pan Jan Kowalski napisał piosenkę ze swoim kolegą panem Antonim Nowakiem. W związku z tym w przypadku współautorstwa małżonków w ogóle nie może być mowy o podziale majątku wspólnego na wyżej opisanych zasadach. W tym przypadku stosuje się odpowiednio przepisy kodeksu cywilnego o współwłasności w częściach ułamkowych.

Podsumowując, autorskie prawa osobiste i majątkowe należą do majątku osobistego każdego z małżonków. Jednak dochody pozyskane z autorskich praw majątkowych są traktowane podobnie jak dochody z wynagrodzenia za pracę, a w konsekwencji należą do majątku wspólnego małżonków. W związku z tym podlegają podziałowi na takich samych zasadach, jak inne składniki majątku wspólnego małżonków. W przypadku wątpliwości co do tego, czy dany składnik majątku należy do majątku osobistego czy wspólnego oraz by uniknąć niepotrzebnych komplikacji, zawsze warto skonsultować się z prawnikiem.

Zapraszamy do lektury innych części Poradnika dot. autorskich praw majątkowych, przygotowanego przez adwokatów i radców prawnych Kancelarii TURCZA: