Wynagrodzenie za bezumowne korzystanie z gruntu od przedsiębiorcy przesyłowego

W polskim systemie prawnym służebność przesyłu została wprowadzona ponad już dekadę temu jako narzędzie regulujące relacje pomiędzy właścicielami nieruchomości a przedsiębiorstwami przesyłowymi. Mimo upływu czasu, nie w pełni rozwiązanym problemem pozostaje sprawa bezumownego korzystania z nieruchomości przez przedsiębiorstwa przesyłowe, zwłaszcza w odniesieniu do sieci wybudowanych przed wprowadzeniem regulacji, pozostają powszechne.

Różnica między służebnością przesyłu a wynagrodzeniem za bezumowne korzystanie

Właściciele nieruchomości powinni rozróżnić dwie sytuacje prawne:

• Wynagrodzenie za służebność przesyłu – reguluje przyszłe korzystanie z nieruchomości i ustala zasady eksploatacji terenu przez przedsiębiorstwo przesyłowe.
• Wynagrodzenie za bezumowne korzystanie – dotyczy okresu, gdy przedsiębiorstwo korzystało z nieruchomości bez zgody właściciela i bez umowy.

Co ważne, wynagrodzenie za bezumowne korzystanie nie wymaga od właściciela wykazania rzeczywistej szkody. Sam fakt korzystania z nieruchomości przez przedsiębiorcę przesyłowego wystarcza, aby właściciel miał prawo do wynagrodzenia.

Jak ustalić wynagrodzenie za bezumowne korzystanie?

Bogaty dorobek judykacyjny obrazuje, że podstawą do ustalenia wynagrodzenia jest hipotetyczna kwota, jaką przedsiębiorca przesyłowy musiałby zapłacić właścicielowi, gdyby jego posiadanie opierało się na prawie. W praktyce oznacza to, że wartość wynagrodzenia powinna być porównywalna do tego, co właściciel nieruchomości otrzymałby, gdyby zawarł z przedsiębiorcą umowę cywilnoprawną dotyczącą korzystania z nieruchomości.

Przy ustalaniu tej kwoty bierze się pod uwagę kilka istotnych czynników, w tym:

• Stopień ograniczenia prawa własności – np. czy przedsiębiorca korzysta z dużej części nieruchomości, czy tylko z jej niewielkiej części.
• Czas trwania korzystania – czy bezumowne korzystanie trwało krótko, czy przez wiele lat.
• Wartość nieruchomości – ta wyceniana jest z uwzględnieniem jej lokalizacji, przeznaczenia oraz ewentualnych szkód, jakie powstały w wyniku umieszczenia na niej infrastruktury przesyłowej.

Roszczenia te, w przeciwieństwie do spraw o ustanowienie służebności przesyłu, są rozpoznawane w trybie procesowym. Oznacza to, że w postępowaniu sądowym właściciel musi udowodnić zasadność i wysokość swojego roszczenia, przedstawiając dowody na to, w jakim stopniu przedsiębiorca korzystał z nieruchomości oraz jak długo trwało to korzystanie. W tym miejscu należy zwrócić jeszcze uwagę na fakt, iż niezależnie od daty umieszczenia urządzeń przesyłowych na działce, właściciel może dochodzić odszkodowania jedynie za ostatnie 6 lat, taki jest bowiem obecnie okres przedawnienia tych roszczeń.

Warto również zwrócić uwagę na jeszcze jedną kwestię. Dotychczas utrwalone orzecznictwo Sądu Najwyższego wskazywało, że osoba, która utraciła własność rzeczy w wyniku zasiedzenia, nie mogła domagać się wynagrodzenia za korzystanie z tej rzeczy bez tytułu prawnego w okresie poprzedzającym zasiedzenie. Stanowisko to opierało się na założeniu, że zasiedzenie ma na celu stabilizację stosunków prawnych między poprzednim właścicielem a nowym nabywcą, co wykluczało możliwość dochodzenia wynagrodzenia za okres przed zasiedzeniem. Jednak 3 kwietnia 2024 r. Sąd Najwyższy w Uchwale składu 7 sędziów (III CZP 103/22) zajął całkowicie odmienne stanowisko. Orzekł, że utrata własności na skutek zasiedzenia nie powoduje wygaśnięcia roszczenia byłego właściciela o wynagrodzenie za korzystanie z rzeczy przed upływem terminu zasiedzenia. W uzasadnieniu stwierdzono, że roszczenia uzupełniające są niezależne od prawa własności, a jego utrata nie pozbawia właściciela możliwości ich dochodzenia.

Czy wynagrodzenie obejmuje jednorazową czy cykliczną płatność?

W przeciwieństwie do służebności przesyłu, która może być ustanawiana na czas nieokreślony, wynagrodzenie za bezumowne korzystanie ma najczęściej charakter jednorazowy. Właściciel nieruchomości otrzymuje rekompensatę za okres, w którym przedsiębiorca bezprawnie korzystał z nieruchomości.

Podsumowanie

Właściciele nieruchomości mają prawo do wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z ich terenu, nawet jeśli przedsiębiorstwo przesyłowe korzystało z niego przez wiele lat bez formalnych ustaleń. Dochodzenie takich roszczeń może znacząco wpłynąć na wartość nieruchomości i przynieść wymierne korzyści finansowe. Niemniej jednak dochodzenie wynagrodzenia za bezumowne korzystanie może być skomplikowane, a każda sprawa jest inna. Jeśli masz wątpliwości, czy przysługuje Ci wynagrodzenie za bezumowne korzystanie z Twojej nieruchomości, zapraszamy do kontaktu z naszą kancelarią. Dzięki wieloletniemu doświadczeniu w sprawach dotyczących służebności przesyłu i roszczeń odszkodowawczych, możemy pomóc Ci w wyegzekwowaniu należnych świadczeń. Skontaktuj się z nami już dziś, aby uzyskać profesjonalną poradę prawną i zadbać o swoje interesy.

Zapraszamy do lektury innych części Poradnika dot. służebności, przygotowanego przez adwokatów i radców prawnych Kancelarii TURCZA: