Szczególne regulacje dotyczące służebności gazowej

Biegnąca przez prywatną nieruchomość sieć gazowa powoduje znacznie większe ograniczenia od innych sieci przesyłowych. Co za tym idzie właścicielom należy się znacznie wyższe wynagrodzenie, niż w przypadku ustanowienia innych służebności. Warto o tym pamiętać, bo przedsiębiorstwa gazowe często w negocjacjach z właścicielami starają się proponować wynagrodzenie oderwane od realnej wartości służebności gazowej.

Akty prawne regulujące sektor gazownictwa obejmują szereg ustaw i rozporządzeń, które poza zapewnieniem bezpieczeństwa, efektywności oraz przejrzystości w obrocie gazem, regulują również kwestie dotyczące służebności. Ustawa z dnia 10 kwietnia 1997 r. – Prawo energetyczne (dalej jako: pr.e.) jest to podstawowy akt regulujący zasady funkcjonowania rynku energii, w tym gazu. Ustawa określa zadania i kompetencje organów regulacyjnych, warunki prowadzenia działalności w sektorze gazownictwa oraz zasady dostępu do systemu przesyłowego. Art. 3 pr.e. stanowi słowniczek dla pojęć wykorzystywanych się w dalszej części tego aktu normatywnego, np. poprzez pojęcie gazociąg bezpośredni należy rozumieć gazociąg, który został zbudowany w celu bezpośredniego dostarczania paliw gazowych do instalacji odbiorcy z pominięciem systemu gazowego.

Natomiast art. 9 ust. 1 i 2 pr.e. stanowi upoważnienie dla Ministra właściwego do spraw gospodarki surowcami energetycznymi, który w drodze rozporządzenia, określa szczegółowe warunki funkcjonowania systemu gazowego, biorąc pod uwagę: bezpieczeństwo i niezawodne funkcjonowanie tego systemu, równoprawne traktowanie użytkowników systemu gazowego, wymagania w zakresie ochrony środowiska oraz budowy i eksploatacji urządzeń, instalacji i sieci określone w odrębnych przepisach.

Tożsama sytuacja ma miejsce w ustawie z dnia 7 lipca 1994 roku – Prawo budowlane, które w z art. art. 7 ust. 2 pkt 2 upoważnia właściwego ministra, w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw budownictwa, planowania i zagospodarowania przestrzennego oraz mieszkalnictwa do wydania rozporządzenia w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać sieci gazowe i ich usytuowanie.

Zgodnie z Rozporządzenie Ministra Gospodarki w sprawie szczegółowych warunków funkcjonowania systemu gazowego z dnia 2 lipca 2010 roku czy w szczególności Rozporządzeniem Ministra Gospodarki w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać sieci gazowe i ich usytuowanie z dnia 26 kwietnia 2013 roku (dalej jako: Rozporządzenie MG), oba akty precyzują szczegółowe warunki techniczne i organizacyjne dla sektora gazownictwa. Uregulowano w nich m.in. kwestie dotyczące bezpieczeństwa eksploatacji, jakości gazu czy warunków technicznych budowy i eksploatacji sieci gazowych, które mają wpływ na ustanowienie służebności.

W § 2 pkt 30 Rozporządzenia MG została określona strefa kontrolowana, przez którą należy rozmieć obszar wyznaczony po obu stronach osi gazociągu, którego linia środkowa pokrywa się z osią gazociągu, w którym przedsiębiorstwo energetyczne zajmujące się transportem gazu ziemnego podejmuje czynności w celu zapobieżenia działalności mogącej mieć negatywny wpływ na trwałość i prawidłowe użytkowanie gazociągu. Strefa ta również powinna być uwzględniona w przypadku ustanowienia służebności przesyłu na rzecz przedsiębiorstwa gazowego.

Co istotne, w strefach kontrolowanych nie należy wznosić obiektów budowlanych, urządzać stałych składów i magazynów oraz podejmować działań mogących spowodować uszkodzenia gazociągu podczas jego użytkowania. Ponadto, w strefach kontrolowanych nie mogą rosnąć drzewa w odległości mniejszej niż 2,0 m od gazociągów o średnicy do DN 300 włącznie i 3,0 m od gazociągów o średnicy większej niż DN 300, licząc od osi gazociągu do pni drzew. Wszelkie prace w strefach kontrolowanych mogą być prowadzone tylko po wcześniejszym uzgodnieniu sposobu ich wykonania z właściwym operatorem sieci gazowej.

Rozporządzenie MG również określa szerokość stref kontrolowanych, powinna wynosić dla gazociągów o maksymalnym ciśnieniu roboczym (MOP):

1) do 0,5 MPa włącznie – 1,0 m;

2) powyżej 0,5 MPa do 1,6 MPa włącznie – 2,0 m;

3) powyżej 1,6 MPa oraz o średnicy:

1. a) do DN 150 włącznie – 4,0 m,
2. b) powyżej DN 150 do DN 300 włącznie – 6,0 m,
3. c) powyżej DN 300 do DN 500 włącznie – 8,0 m,
4. d) powyżej DN 500 – 12,0 m.

Materia związana z budową gazociągu jest bardzo sformalizowana, niejednokrotnie przedsiębiorstwa realizujące projekty związane z budową gazociągu w ogóle nie posiadają stosownych wpisów w księgach wieczystych w zakresie służebności przesyłu, nie wspominając już o przestrzeganiu warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać sieci gazowe i ich usytuowania, czy zapłaty wynagrodzenia za korzystanie z nieruchomości przez przedsiębiorcę przesyłego np. z stref kontrolnych. Służebność przesyłu może powstać w drodze umowy zawartej pomiędzy właścicielem lub przyszłym właścicielem urządzeń przesyłowych oraz właścicielem nieruchomości, dlatego też warto zweryfikować czy przedsiębiorstwo gazowe w ogóle przed położeniem gazociągu podpisało z właścicielem stosowną umowę, z uwzględnieniem aspektów dot. warunków technicznych gazociągów.

Dlatego też nie sposób nie zgodzić się z faktem, że akty prawne i regulacje stanowią ramy prawne, które mają na celu nie tylko zapewnienie bezpieczeństwa energetycznego, ale także zrównoważonego rozwoju sektora gazownictwa w Polsce z poszanowaniem praw właścicieli nieruchomości. Co więcej, sektor gazowy jest bardzo dynamiczny i podlega różnym reformom oraz dostosowaniom do europejskich i globalnych standardów, dlatego jest aktywnie bardzo często zachodzą zmiany legislacyjne, które nie zawsze uwzględniają przedsiębiorstwa gazowe.

Zapraszamy do lektury innych części Poradnika dot. służebności, przygotowanego przez adwokatów i radców prawnych Kancelarii TURCZA: