Czy komornik może zająć nieruchomość wchodzącą w skład majątku dłużnika oraz jego małżonka?

Co do zasady, postępowanie egzekucyjne może być prowadzone jedynie przeciwko dłużnikowi wprost wskazanemu w tytule wykonawczym. Niemniej jednak, zgodnie z obecnie obowiązującym przepisem art. 923¹ k.p.c., tytuł wykonawczy wystawiony przeciwko osobie pozostającej w związku małżeńskim stanowi podstawę do zajęcia nieruchomości wchodzącej w skład majątku wspólnego.

Sprzeciw małżonka dłużnika od zajęcia nieruchomości

Zgodnie z art. 923¹ § 2 k.p.c. małżonek dłużnika może sprzeciwić się zajęciu nieruchomości wchodzącej w skład majątku wspólnego. Ustawodawca nie określił formy, w jakiej powinien zostać wniesiony sprzeciw, co spowodowało, że w doktrynie i piśmiennictwie wykształciły się dwa odmienne stanowiska w tym zakresie. Zwolennicy pierwszego z nich wskazują, że sprzeciw powinien zostać wniesiony w formie pisemnej (tak np. K. Flaga-Gieruszyńska [w:] K. Flaga-Gieruszyńska, A. Zieliński, Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz. Wyd. 12, Warszawa 2024 ). Zgodnie z drugim stanowiskiem, sprzeciw powinien zostać wniesiony w jednej z form określonych w art. 760 k.p.c. (tak np. H. Ciepła [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz. Tom IV. Artykuły 730–1088, red. T. Wiśniewski, Warszawa 2021, art. 923(1)).

Przepisy nie wskazują także w jakim terminie powinien zostać wniesiony sprzeciw, w związku z czym zasadnym jest przyjęcie, że może on zostać złożony do momentu, gdy trwają skutki zajęcia nieruchomości (H. Ciepła [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz. Tom IV. Artykuły 730–1088, red. T. Wiśniewski, Warszawa 2021, art. 923(1).).

Zawiadomienie wierzyciela o wniesieniu sprzeciwu

O wniesieniu sprzeciwu przez małżonka dłużnika komornik powinien niezwłocznie zawiadomić wierzyciela. Wierzyciel, od momentu zawiadomienia go przez komornika o sprzeciwie małżonka dłużnika, aby móc prowadzić egzekucję z nieruchomości, powinien w terminie tygodnia wystąpić do sądu o nadanie klauzuli wykonalności przeciwko małżonkowi dłużnika (Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz, red. prof. dr hab. Elwira Marszałkowska-Krześ, dr hab. Izabella Gil, 2023 r.).

Skutki wniesienia sprzeciwu małżonka dłużnika

W terminie tygodniowym wierzyciel powinien przedstawić komornikowi dowód wystąpienia z wnioskiem o nadanie klauzuli wykonalności przeciwko małżonkowi dłużnika. Jeżeli wierzyciel tego nie uczyni, komornik powinien umorzyć postępowanie egzekucyjne. Takie same skutki nastąpią, gdy sąd oddali wniosek wierzyciela o nadanie klauzuli wykonalności przeciwko małżonkowi dłużnika.

Brak wniesienia sprzeciwu małżonka dłużnika

Brak złożenia sprzeciwu przez małżonka dłużnika nie powoduje jednak, że komornik może podjąć dalsze czynności egzekucyjne. Nawet jeżeli małżonek dłużnika nie złoży sprzeciwu od zajęcia nieruchomości wchodzącej w skład majątku wspólnego, wierzyciel musi w ciągu 6 miesięcy podjąć czynności zmierzające do uzyskania klauzuli wykonalności przeciwko małżonkowi dłużnika (Uchwała Składu Siedmiu Sędziów Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 20 września 1996 r., sygn. akt: III CZP 60/96).

Cel przepisu art. 923¹ § 2 k.p.c.

Omawiany przepis nie tylko chroni, ale i dyscyplinuje wierzyciela (I. Heropolitańska, A. Tułodziecka, K. Hryćków-Mycka, Komentarz do przepisów KPC regulujących egzekucję z nieruchomości [w:] I. Heropolitańska, A. Tułodziecka, K. Hryćków-Mycka, P. Kuglarz, Ustawa o księgach wieczystych i hipotece oraz przepisy związane. Komentarz. Wyd. 5, Warszawa 2021).

Nawet jeżeli wierzyciel nie posiada tytułu wykonawczego przeciwko małżonkowi dłużnika może dojść do zajęcia nieruchomości, a co za tym idzie – zwiększa się prawdopodobieństwo skutecznego przebiegu egzekucji. Niemniej jednak, ochrona ta jest ograniczona. Aby uniknąć umorzenia postępowania egzekucyjnego, wierzyciel, chcąc prowadzić egzekucję z nieruchomości wchodzącej w skład majątku wspólnego, prędzej czy później musi podjąć czynności zmierzające do uzyskania tytułu wykonawczego przeciwko małżonkowi dłużnika.