Jak przyczynienie się poszkodowanego wpływa na odszkodowanie?

Życie bywa nieprzewidywalne, a wypadki drogowe zdarzają się nawet najbardziej ostrożnym uczestnikom ruchu. Często jednak wina za zdarzenie nie leży wyłącznie po jednej stronie. Zdarza się, że poszkodowany swoim zachowaniem przyczynia się do powstania szkody lub jej zwiększenia. Czy w takiej sytuacji może on liczyć na pełne odszkodowanie? Jakie znaczenie ma stopień jego współodpowiedzialności?

W niniejszym artykule wyjaśniamy, co w praktyce oznacza przyczynienie się poszkodowanego do wypadku, jakie konsekwencje niesie ono dla wysokości odszkodowania oraz jak ubezpieczyciele i sądy oceniają takie przypadki.

Podstawa prawna

Instytucja przyczynienia się poszkodowanego jest uregulowana w art. 362 Kodeksu cywilnego. Zgodnie z jego treścią, jeżeli poszkodowany przyczynił się do powstania lub zwiększenia szkody, wysokość odszkodowania może zostać stosownie zmniejszona, zależnie od stopnia winy obu stron.

Jakie są to zachowania?

Ze współwiną poszkodowanego mamy do czynienia w przypadku takiego zachowania poszkodowanego, które obiektywnie można określić jako nieprawidłowe. Gdyby poszkodowany zachował się w sposób modelowy, to nie doszłoby do powstania szkody lub szkoda ta byłaby mniejsza. Co istotne, takie zachowanie nie zawsze oznacza naruszenie prawa. Dla przykładu możemy wymienić:

• jazdę poszkodowanego pod wpływem alkoholu, nawet jeżeli nietrzeźwy kierowca nie był sprawcą wypadku,
• świadomą jazdę z nietrzeźwym kierowcą, a także spożywanie alkoholu wspólnie z kierowcą,
• brak zapięcia pasów bezpieczeństwa podczas jazdy,
• poruszanie się pieszego nieprawidłową stroną jezdni,
• wtargnięcie pieszego przed nadjeżdżający samochód, w tym także na przejściu dla pieszych,
• poruszanie się przez poszkodowanego z nadmierną prędkością.

Określenie stopnia przyczynienia przez ubezpieczyciela

W toku postępowania likwidacyjnego ubezpieczyciel ustala stopień współwiny poszkodowanego do powstania szkody lub zwiększenia jej rozmiaru. Punktem wyjścia pozostaje określenie, czy między nieprawidłowym zachowaniem poszkodowanego a powstaniem lub zwiększeniem szkody istnieje adekwatny związek przyczynowy. To, w jakim stopniu ubezpieczyciel uzna winę osoby poszkodowanej, zależy od wielu okoliczności, w tym nierzadko od opinii biegłych wydanych w postępowaniu karnym. Niestety, do częstej praktyki należy zawyżanie stopnia przyczynienia przez ubezpieczycieli, a w konsekwencji zaniżanie wypłacanych poszkodowanym kwot.

Współwina a wysokość odszkodowania

Najczęściej stosowaną praktyką przez ubezpieczycieli i sądy jest procentowe określenie stopnia przyczynienia. Z uwagi na fakt, że na przyczynienie mają wpływ czynniki zwykle niedookreślone, łatwo zawyżyć współwinę poszkodowanego. Przyjęty procentowo stopień współwiny w praktyce oznacza pomniejszenie wypłaconych przez ubezpieczyciela świadczeń o ten właśnie procent. Odnosi się to do wszystkich składników przyznanych świadczeń – odszkodowania (w tym zwrotu kosztów leczenia, zwrotu kosztów opieki, zwrotu kosztów dojazdów do placówek medycznych), a także zadośćuczynienia czy też także renty.

W orzecznictwie podkreśla się jednak, że każdorazowo przy obniżaniu wysokości należnego odszkodowania, gdy wina za wypadek rozkłada się na różnych jego uczestników, konieczna jest zindywidualizowana ocena. Nie zawsze więc istnieje znak równości między stopniem przyczynienia a stopniem obniżenia odszkodowania. Pojęcie sumy „odpowiedniej” wyrażonej w art. 362 k.c. nie oznacza sumy dowolnej, określonej wyłącznie według uznania sądu. Prawidłowe jej ustalenie wymaga uwzględnienia wszystkich okoliczności, mogących mieć w danym przypadku znaczenie. Nadto zarówno okoliczności wpływające na wysokość zadośćuczynienia, jak i kryteria ich oceny powinny być rozważane indywidualnie w związku z konkretną osobą pokrzywdzonego.

Jest to więc pojęcie, które niewiele wyjaśnia. Co więcej, nie ma żadnych konkretnych uniwersalnych tabel, które ustalałby np. że dane zachowanie prowadzi do obniżenia odszkodowania o X%. To zaś stwarza w praktyce duże możliwości obniżania/zawyżania odszkodowania z których korzystają Ubezpieczyciele.

Współwina a odmowa wypłaty odszkodowania

Należy pamiętać, że nawet jeżeli poszkodowany w znacznym stopniu przyczynił się do wypadku – przyczynienie nie może stanowić 100%. W obecnym stanie prawnym niemożliwe pozostaje całkowite pozbawienie poszkodowanego odszkodowania w związku z jego współwiną. Potwierdził to również Sąd Najwyższy który wskazał, że Na podstawie art. 362 KC sąd może rozważyć zmniejszenie zasądzanego odszkodowania, czyli czy w ogóle zmniejszyć odszkodowanie, a jeśli tak – to o ile. Nie może natomiast całkowicie pozbawić poszkodowanego świadczenia odszkodowawczego. Zmniejszenie odszkodowania powinno nastąpić stosownie do okoliczności sprawy, w tym z uwzględnieniem stopnia winy obu stron, po ustaleniu stopnia przyczynia się poszkodowanego

O wyłącznej winie osoby poszkodowanej można mówić wtedy, kiedy to właśnie jej nieprawidłowe zachowanie stanowiło jedyną przyczynę wypadku. Takie sytuacje zdarzają się jednak stosunkowo rzadko.

Podsumowanie

Przyczynienie się poszkodowanego do powstania szkody lub jej zwiększenia ma istotny wpływ na wysokość należnego odszkodowania, jednak nie prowadzi do całkowitego pozbawienia go świadczenia. Każdy przypadek wymaga indywidualnej analizy, a decyzje ubezpieczycieli nie zawsze są sprawiedliwe. Dlatego poszkodowani powinni być świadomi swoich praw i w razie wątpliwości odwoływać się od decyzji ubezpieczyciela, a nawet dochodzić swoich roszczeń na drodze sądowej.

Warto więc pamiętać, że choć precyzyjne ustalenie stopnia przyczynienia nie jest łatwe, to orzecznictwo sądowe wskazuje na konieczność obiektywnej i rzetelnej oceny wszystkich okoliczności. Świadomość tych zasad może pomóc poszkodowanym w skuteczniejszym dochodzeniu należnych im świadczeń i uniknięciu niekorzystnych rozstrzygnięć.

Jeśli znalazłeś się w takiej sytuacji, nasza kancelaria może Ci pomóc. Oferujemy wsparcie na każdym etapie postępowania – od analizy sprawy, przez negocjacje z ubezpieczycielem, aż po dochodzenie roszczeń przed sądem. Skontaktuj się z Kancelarią Turcza, aby uzyskać profesjonalną pomoc i walczyć o należne Ci odszkodowanie.