Pojazdy zautomatyzowane w świetle najnowszych przepisów prawa

Nieustanny postęp technologiczny w branży motoryzacyjnej prowadzi do coraz powszechniejszego wykorzystywania pojazdów zautomatyzowanych oraz autonomicznych. Pierwsze tego typu przypadki zapewne znane są Państwu ze Stanów Zjednoczonych, gdzie w niektórych miastach możliwe jest doświadczenie przejazdu taksówką „bez kierowcy”. Niemniej, pełne włączenie takich pojazdów do systemu transportowego wymaga przede wszystkim dostosowania, a następnie wdrożenia odpowiednich przepisów prawnych. W Polsce trwają już prace związane z nowelizacją ustawy Prawo
o ruchu drogowym (dalej także jako: „ustawa PRD”), koncentrujące się na uregulowaniu kwestii związanych z testowaniem i eksploatacją pojazdów zautomatyzowanych i autonomicznych na drogach publicznych.

Zakres zmian w ustawie prawo o ruchu drogowym – kluczowe definicje

Przygotowana nowelizacja ustawy PRD wprowadza kluczowe definicje, dzieląc omawiane pojazdy na zautomatyzowane oraz w pełni zautomatyzowane. Mianowicie, pojazd zautomatyzowany oznacza pojazd silnikowy, który został zaprojektowany i zbudowany co samodzielnego poruszania się przez określony czas bez ciągłego nadzoru ze strony kierowcy, którego udział w sprawowaniu kontroli nad samochodem nie jest jednak zupełnie wykluczony. W tym przypadku chodzi bowiem o tzw. autonomiczność warunkową, która umożliwia ruch pojazdu bez ingerencji kierowcy, pozwalając mu jednak w każdej chwili na przejęcie kontroli[1]. Oznacza to, że kierowca jest w ciągłej gotowości, aby przejąć sterowanie nad pojazdem, gdy zaistnieje taka potrzeba.

Przez pojazd w pełni autonomiczny należy z kolei rozumieć pojazd silnikowy zaprojektowany
i zbudowany do samodzielnego poruszania się, bez jakiegokolwiek nadzoru ze strony kierowcy. W tym przypadku, wszelkie czynności związane z prowadzeniem samochodu wykonywane są wyłącznie przez system, który posiada kontrolę w każdej sytuacji, na każdej drodze oraz w każdych warunkach atmosferycznych[2].

Testy pojazdów na drogach publicznych

Poza opisanymi definicjami, w ramach przeprowadzanych zmian prawnych przewidziano także szczególne przepisy dotyczące testowania pojazdów zautomatyzowanych i w pełni zautomatyzowanych na droga publicznych. Najistotniejszą rolę będzie odgrywał w tym zakresie tzw. organizator prac testowych, określony w ustawie PRD jako podmiot prowadzący działalność gospodarczą obejmującą kierowanie i kontrolowanie takich pojazdów w celu testowania i oceniania ich funkcji technologicznych.

Dla przeprowadzenia testów na drogach publicznych niezbędne będzie pozyskanie w tym celu zezwolenia, wydawanego przez Krajowego Koordynatora Prac Testowych. Zezwolenie to będzie wydawane na okres nieprzekraczający jednego roku, a w celu pozytywnego rozpatrzenia wniosku organizator musi wykazać, że prace związane z testami będą spełniały odpowiednie standardy bezpieczeństwa, a także nie będą utrudniały ruchu drogowego. Wspomnianemu koordynatorowi,
w przypadku zaistnienia takiej konieczności, przysługuje prawo do cofnięcia lub zawieszenia wydanego zezwolenia na każdym etapie testów. Co istotne, prowadzenie testów na drogach publicznych musi być poprzedzone próbami wykonanymi na specjalnym torze badawczym, co w założeniu ma weryfikować gotowość pojazdu do uczestnictwa w cywilnym ruchu drogowym.

Ponadto, testowane samochody muszą spełniać szereg wymogów technicznych. W szczególności, powinny być one wyposażone w urządzenia rejestrujące obraz z trzech perspektyw, tj. z przodu, z tyłu, jak i wewnątrz pojazdu. Możliwość monitoringu ma przede wszystkim pomóc w przebiegu testów
i skutecznie zapobiegać występowaniu ewentualnych nieprzewidzianych incydentów. Jednocześnie, organizator jest zobowiązany do posiadania ważnego, dedykowanego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej, na wypadek szkód wyrządzonych w ramach wykonywanych testów.

Podsumowanie

Wdrożenie do porządku prawnego znowelizowanych przepisów dotyczących pojazdów zautomatyzowanych stanowi milowy krok w kierunku integracji nowoczesnych technologii w branży motoryzacyjnej z polskim systemem transportowym. Należy jednak mieć na uwadze, że przygotowanie odpowiednich norm prawnych, umożliwiających bezpieczne i efektywne użytkowanie tego typu pojazdów stanowi wyzwanie, z którym dotychczas nie przyszło się mierzyć polskiemu ustawodawcy. Co więcej, wprowadzenie samochodów autonomicznych wiąże się również z koniecznością rozwiązania innych kwestii, w tym z zapewnieniem odpowiedniej infrastruktury i edukacji społeczeństwa. W związku z powyższym, pomimo postępujących prac legislacyjnych, trudno jeszcze aktualnie określić, kiedy zautomatyzowane pojazdy będą stanowić codzienny obraz na polskich drogach.

 ————-

[1] R. A. Stefański [w:] Prawo o ruchu drogowym. Komentarz, Warszawa 2024, art. 65(k).

[2] Neumann, Perspektywy…, s. 788; W. Choromański, I. Grabarek, M. Kozłowski, A. Czerepicki, K.A.Marczuk, Pojazdy autonomiczne. Wstęp, „Napędy i Sterowanie” 2021/1, s. 63–64.