Nowe wytyczne w ustalaniu wysokości odszkodowania z ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych?

11 września 2024 roku Sąd Najwyższy wydał uchwałę o sygnaturze III CZP 65/23, która wywołała szeroką debatę na temat zasad ustalania wysokości odszkodowań w ramach ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych. Uchwała ta miała na celu rozwianie rozbieżności w orzecznictwie, dotyczących stosowania metody wyceny szkód i kompensacji dla poszkodowanych w wypadkach komunikacyjnych. Choć decyzja ta miała przede wszystkim na celu ujednolicenie praktyki stosowanej przez sądy i ubezpieczycieli, rodzi również kontrowersje, zarówno w kontekście ochrony praw poszkodowanych, jak i samej idei kompensacji szkody.

Uchwała Sądu Najwyższego brzmi:

„Jeżeli naprawa pojazdu przez poszkodowanego stała się niemożliwa, w szczególności w razie zbycia lub naprawienia pojazdu, nie jest uzasadnione ustalenie wysokości odszkodowania z ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych jako równowartości hipotetycznych kosztów naprawy.”

Na tle tej uchwały pojawiają się pytania dotyczące tego, w jakim zakresie ubezpieczyciele mają obowiązek naprawienia szkody oraz czy w przypadku sprzedaży pojazdu przez poszkodowanego, ubezpieczyciel jest zobowiązany do wypłacenia odszkodowania w wysokości odpowiadającej hipotetycznym kosztom naprawy, czy raczej w oparciu o rzeczywisty uszczerbek majątkowy.

Sąd Najwyższy w swojej uchwale skupił się na zasadzie kompensacji rzeczywistej szkody, uznając, że ustalanie wysokości odszkodowania na podstawie hipotetycznych kosztów naprawy nie jest zasadne w sytuacji, gdy pojazd został sprzedany lub naprawiony przez poszkodowanego. Zatem, w przypadku, gdy naprawa pojazdu staje się niemożliwa lub jego wartość ulega zmianie w wyniku sprzedaży, odszkodowanie powinno być ustalane na podstawie rzeczywistej różnicy w wartości pojazdu przed i po wypadku.

Problematyczna kwestia hipotetycznych kosztów naprawy

Dotychczasowa praktyka, w ramach której odszkodowanie ustalano na podstawie hipotetycznych kosztów naprawy, stanowiła pole do nadużyć i kontrowersji. Istniały przypadki, w których odszkodowanie było ustalane na podstawie kosztorysu, mimo że pojazd nie był w ogóle naprawiany przez poszkodowanego, co prowadziło do sztucznego zawyżania kwoty odszkodowania. Sąd Najwyższy w uchwale wykluczył tę praktykę, uznając, że nie służy ona celowi ochrony interesów poszkodowanego.

Reakcje rzecznika finansowego i ubezpieczycieli

Rzecznik Finansowy wyraził zaniepokojenie uchwałą, wskazując na potencjalne negatywne konsekwencje dla poszkodowanych, którzy sprzedały uszkodzony pojazd lub nie przeprowadzili naprawy. W jego ocenie, takie podejście może prowadzić do nierównego traktowania osób, które w sposób odpowiedzialny podeszły do naprawy szkody, w porównaniu do tych, którzy z różnych powodów (np. finansowych) zdecydowali się na sprzedaż pojazdu. Ponadto, Rzecznik wskazał, że rozróżnienie między tymi grupami może być sprzeczne z konstytucyjną zasadą równości wobec prawa.

W przeciwieństwie do Rzecznika Finansowego, ubezpieczyciele pozytywnie ocenili uchwałę, podkreślając, że pozwoli ona na wyeliminowanie nadużyć związanych z zawyżaniem odszkodowań na podstawie kosztorysów naprawy, które nie miały pokrycia w rzeczywistej szkodzie. W opinii przedstawicieli branży ubezpieczeniowej, nowe podejście bardziej precyzyjnie odzwierciedla rzeczywisty zakres szkody i pozwala na ograniczenie wypłat, które mogłyby być nieadekwatne do stanu faktycznego.

Skutki uchwały dla poszkodowanych

Dla poszkodowanych uchwała oznacza, że wysokość odszkodowania będzie ściślej powiązana z rzeczywistym uszczerbkiem majątkowym, a nie hipotetycznymi kosztami naprawy. W przypadku, gdy poszkodowany zdecyduje się na sprzedaż pojazdu zamiast jego naprawy, odszkodowanie zostanie ustalone na podstawie różnicy pomiędzy ceną sprzedaży a wartością pojazdu przed wypadkiem. Dla tych, którzy zdecydują się na naprawę, odszkodowanie odpowiadać będzie poniesionym kosztom naprawy oraz ewentualnym zmianom w wartości rynkowej pojazdu.

Oznacza to, że poszkodowani, którzy nie naprawią pojazdu lub nie będą mogli tego uczynić, mogą otrzymać niższe odszkodowanie, co w praktyce będzie wymagało dokładniejszego udokumentowania stanu faktycznego i działań podjętych w celu zminimalizowania szkody. W takim przypadku to na poszkodowanym spoczywać będzie obowiązek udowodnienia rzeczywistej szkody oraz jej wysokości.

Podsumowanie

Uchwała Sądu Najwyższego z dnia 11 września 2024 r. (sygn. III CZP 65/23) stanowi istotną zmianę w sposobie ustalania wysokości odszkodowań z ubezpieczeń OC posiadaczy pojazdów mechanicznych. Z jednej strony, jej celem jest zapewnienie większej precyzyjności w obliczaniu rzeczywistej szkody, eliminując problem hipotetycznych kosztów naprawy, z drugiej strony budzi kontrowersje w kontekście równości poszkodowanych. Konieczność udokumentowania rzeczywistej szkody przez poszkodowanych oraz dalsze ustalenia sądowe będą miały kluczowe znaczenie w implementacji tej uchwały w praktyce.