Sytuacja prawna małżonka wspólnika spółki osobowej

Zawiązanie spółki osobowej wiąże się z koniecznością przeniesienia lub obciążenia własności rzeczy lub innych praw a także na dokonaniu innych świadczeń na rzecz spółki. Jest to warunek sine qua non do powstania spółki osobowej.

Istotna z perspektywy małżonka jest chwila zawarcia umowy przez wspólnika – współmałżonka lub jego przystąpienia do Spółki a zawarcie związku małżeńskiego. Co do zasady, zgodnie z art. 31 k.r.o., z chwilą zawarcia małżeństwa powstaje między małżonkami z mocy ustawy wspólność majątkowa (wspólność ustawowa) obejmująca przedmioty majątkowe nabyte w czasie jej trwania przez oboje małżonków lub przez jednego z nich (majątek wspólny).

Tym samym, w przypadku, kiedy wspólnik zawrze umowę spółki osobowej lub przystąpi do spółki osobowej przed zawarciem związku małżeńskiego, to zgodnie z art. 33 pkt 1 k.r.o. prawa z tym związane wejdą do majątku osobistego wspólnika. Co istotne, w okoliczności zawarcia związku małżeńskiego po tym, jak małżonek pozostaje wspólnikiem spółki osobowej, to w przypadku zawarcia umowy przeniesienia ogółu praw i obowiązków lub w przypadku rozwiązania spółki, to otrzymane świadczenia zgodnie z treścią art. 33 pkt 10 k.r.o. również wejdą do majątku osobistego wspólnika. Oczywiście
w przypadku otrzymania przez wspólnika zysku, to zgodnie z art. 31 § 2 pkt 1 k.r.o. stanowi dochody z innej działalności zarobkowej małżonka, będące składnikiem majątku wspólnego.

Natomiast, w przypadku, kiedy wspólnik zawrze umowę spółki osobowej lub przystąpi do spółki osobowej po zawarciu związku małżeńskiego, gdzie panuje ustrój wspólności majątkowej małżeńskiej, to co prawda wspólnik otrzymuje uprawnienia spółkowe stanowiące jego własność, przy czym z uwagi na charakter ustroju małżeńskiego (wkład z majątku wspólnego wchodzi do majątku spółki), to małżonkowi przysługuje uprawnienie do rozliczenia wierzytelności zgodnie z art. 45 k.r.o. Tym samym małżonek, co do zasady będzie uprawniony do żądania zwrotu połowy wartości środków, które zostały wniesione tytułem wkładu z majątku wspólnego, chyba że sąd ustali inne udziały w majątku dorobkowym.

Wskazać należy, że SN w Uchwale z dnia 13 marca 2008 r. w sprawie o sygn. akt: III CZP 9/08 wskazał, że roszczenia małżonka o zwrot wierzytelności z tytułu nakładu na pokrycie wkładu ograniczają się do wartości udziału kapitałowego ustalanego według reguł obowiązujących w przypadku wystąpienia wspólnika ze spółki jawnej (art. art. 65 k.s.h.), przy przyjęciu fikcji prawnej, że do tego wystąpienia doszło w dniu ustania wspólności majątkowej małżeńskiej. Jest przy tym jasne, że po dokonaniu takiego rozliczenia może się okazać, iż w razie niepowodzenia gospodarczego wartość tego udziału jest niższa od wniesionego wkładu. Wówczas małżonkowi nie będzie przysługiwać żadne roszczenie o dopłatę, wyłączywszy przypadki celowego działania na niekorzyść małżonka. Trzeba się też liczyć z tym, że bilans spółki jawnej może wykazać wartość ujemną udziału kapitałowego, a wtedy małżonek wspólnika nie miałby żadnego roszczenia o zwrot nakładów. Oznacza to, że ryzyko gospodarcze związane z zainwestowaniem w spółkę środków należących do majątku wspólnego ponoszą oboje małżonkowie, a nie tylko ten, który był jej wspólnikiem. Konsekwentnie jednak uznać trzeba, że małżonek wspólnika takiej spółki jawnej powinien odpowiednio móc korzystać po ustaniu wspólności majątkowej ze zwiększenia wartości jej majątku.

Tym samym, małżonek, który jest w zawiązku małżeńskim, gdzie współmałżonek jest wspólnikiem spółki osobowej a między małżonkami panuje ustrój wspólności majątkowej, to poza partycypacją w zysku, jaki generuje spółka, to również w przypadku rozwodu małżonkowi przysługuje roszczenie o zwrot wierzytelności z tytułu nakładu na pokrycie wkładu. Co jest jak najbardziej adekwatnym roszczeniem małżonka, gdyż należy pamiętać o tym, że wierzyciel w przypadku bezskutecznej egzekucji wobec spółki może dochodzić swoich roszczeń przeciwko wspólnikowi z jego majątku osobistego oraz z majątku wspólnego.

Przeprowadzając ten proces, należy zwrócić uwagę w szczególności na:

1. Przegląd Umów o Pracę

Pierwszym krokiem w due diligence jest szczegółowy przegląd umów o pracę wszystkich pracowników objętych transakcją ZCP. Należy zweryfikować zarówno warunki zatrudnienia, jak i ewentualne dodatkowe świadczenia przysługujące osobom zatrudnionym w organizacji, takie jak programy premiowe, nadgodziny czy liczba terminowych umów o pracę. Istotna jest także weryfikacja, czy pośród pracowników podlegających przeniesieniu znajdują się osoby w okresie ochronnym (przedemerytalnym) lub przebywające na zwolnieniach lekarskich i urlopach macierzyńskich/wychowawczych.

Podkreślenia wymaga, że zgodnie z Kodeksem pracy, nabycie ZCP wiąże się z koniecznością zachowania dotychczasowych warunków zatrudnienia przenoszonych pracowników. W praktyce oznacza to, że nowy właściciel jest zobowiązany zapewnić pracownikom te same warunki płacy i zatrudnienia, jakie mieli wcześniej (tj. w poprzednim zakładzie pracy, z którego zostali przeniesieni). Przykładowo, jeśli w firmie oferowane były dodatkowe benefity, takie jak ubezpieczenia zdrowotne czy programy emerytalne, nowy pracodawca będzie musiał je zachować.

2. Analiza Zobowiązań Finansowych

Podczas due diligence należy przeanalizować wszelkie zobowiązania finansowe związane z pracownikami. Obejmuje to m.in. ewentualne zaległości w wypłatach wynagrodzeń, składkach na ubezpieczenia społeczne czy inne obowiązkowe świadczenia. Przyjęcie ZCP obarczonego długami może generować dodatkowe ryzyka dla nabywcy, dlatego istotne jest, aby wszystkie zobowiązania zostały jasno sprecyzowane przed finalizacją transakcji.

Zapraszamy do lektury innych części Poradnika podziału majątku, przygotowanego przez adwokatów i radców prawnych Kancelarii TURCZA: