Podział majątku po rozwodzie a przedsiębiorstwo prowadzone w ramach JDG

W świetle prawa obowiązującego w Polsce, zasada pełnej swobody działalności gospodarczej jest zagwarantowana w Konstytucji RP. Oznacza to, że każdy z małżonków ma prawo prowadzić działalność gospodarczą w nieograniczonym zakresie. Jednakże, w przypadku rozwodu, pojawiają się istotne kwestie związane z podziałem zgromadzonego majątku w ramach prowadzonej działalności. Podział ten zależy od różnych czynników, w tym od momentu założenia przedsiębiorstwa oraz kształtu wewnętrznych stosunków majątkowych pomiędzy małżonkami.

W pierwszej kolejności należy zwrócić uwagę na definicję przedsiębiorstwa zgodnie z art. 55¹ Kodeksu Cywilnego. Przedsiębiorstwo jest zorganizowanym zespołem składników niematerialnych i materialnych przeznaczonym do prowadzenia działalności gospodarczej. Obejmuje ono w szczególności:

• jego nazwę,
• własność nieruchomości lub ruchomości, w tym urządzeń, materiałów, towarów i wyrobów, oraz inne prawa rzeczowe do nieruchomości lub ruchomości,
• prawa wynikające z umów najmu i dzierżawy nieruchomości lub ruchomości oraz do korzystania z nieruchomości lub ruchomości wynikające z innych stosunków prawnych,
• wierzytelności, prawa z papierów wartościowych i środki pieniężne,
• koncesje, licencje i zezwolenia,
• patenty i inne prawa własności przemysłowej,
• majątkowe prawa autorskie i majątkowe prawa pokrewne,
• tajemnice przedsiębiorstwa,
• księgi i dokumenty związane z prowadzeniem działalności gospodarczej.

Majątek przedsiębiorstwa obejmuje wszystkie składniki wytworzone w trakcie jego działalności oraz to, co zostało na jego rzecz przekazane.

Zasady podziału majątku przy rozwodzie odnośnie przedsiębiorstwa prowadzonego w ramach jednoosobowej działalności gospodarczej zależą od momentu jej założenia.

A. DZIAŁALNOŚĆ ZAŁOŻONA PRZED ZAWARCIEM MAŁŻEŃSTWA

Jeśli działalność gospodarcza została założona przed zawarciem związku małżeńskiego, ogólna zasada stanowi, że składniki majątku składające się na przedsiębiorstwo są własnością wyłącznie przedsiębiorcy, czyli tego małżonka, który prowadzi działalność. Posiada on wówczas pełną kontrolę nad tymi składnikami i może nimi dowolnie zarządzać. Tym samym nie podlegają więc one podziałowi majątku po rozwodzie.

Jednakże istnieje pewien wyjątek od tej reguły. Gdy na przedsiębiorstwo zostały wydatki lub nakłady z majątku wspólnego małżonków, wtedy te nakłady podlegają podziałowi. Dotyczy to wszelkich świadczeń, na przykład zakupu wyposażenia biura przedsiębiorstwa czy pokrycia kosztów wynagrodzeń pracowników.

Ważne jest także, że wszelkie zyski osiągnięte z prowadzonej działalności trafiają do majątku wspólnego małżonków i w związku z tym, podlegają one podziałowi po rozwodzie. Innymi słowy, wszystko, co zostało przekazane na rzecz przedsiębiorstwa z majątku wspólnego, stanowi wspólną własność małżonków i podlega podziałowi, natomiast to, co pochodzi z majątku osobistego małżonka prowadzącego działalność, jest jego wyłączną własnością i nie podlega podziałowi.

B. DZIAŁALNOŚĆ ZAŁOŻONA W TRAKCIE TRWANIA MAŁŻEŃSTWA

Jeśli działalność gospodarcza została założona w trakcie trwania małżeństwa, a małżonkowie nie mieli umowy o rozdzielności majątkowej (tzw. intercyzy), to majątek przedsiębiorstwa wchodzi w skład wspólności majątkowej małżeńskiej i stanowi ich wspólną własność. Dotyczy to zarówno sytuacji, w której działalność prowadził tylko jeden małżonek, jak i obydwoje.

W takim przypadku, wszystko to, co zostanie nabyte z zysku osiągniętego z prowadzonej działalności gospodarczej przez jednego z małżonków, staje się częścią majątku wspólnego. Natomiast, jeśli te środki zostaną wykorzystane na cele przedsiębiorstwa, takie jak zakup wyposażenia, stają się one wspólną własnością małżeńską. Oznacza to, że w przypadku rozwodu te składniki podlegają podziałowi.

Należy jednak pamiętać, że formalny właściciel przedsiębiorstwa ma prawo do samodzielnego zarządzania nim. Dopiero w przypadku trudności drugi małżonek może dokonywać koniecznych czynności o charakterze bieżącym.

PODSUMOWANIE

Podsumowując, podział majątku po rozwodzie w kontekście działalności gospodarczej wiąże się z różnymi zasadami w zależności od czasu jej założenia i stosunków majątkowych pomiędzy małżonkami. Istnieją wyjątki od reguł, a każda sytuacja wymaga indywidualnej analizy i uwzględnienia konkretnych okoliczności. W przypadku wątpliwości oraz by uniknąć niepotrzebnych komplikacji zawsze warto skonsultować się z prawnikiem specjalizującym się w prawie rodzinnym oraz gospodarczym.

Przeprowadzając ten proces, należy zwrócić uwagę w szczególności na:

1. Przegląd Umów o Pracę

Pierwszym krokiem w due diligence jest szczegółowy przegląd umów o pracę wszystkich pracowników objętych transakcją ZCP. Należy zweryfikować zarówno warunki zatrudnienia, jak i ewentualne dodatkowe świadczenia przysługujące osobom zatrudnionym w organizacji, takie jak programy premiowe, nadgodziny czy liczba terminowych umów o pracę. Istotna jest także weryfikacja, czy pośród pracowników podlegających przeniesieniu znajdują się osoby w okresie ochronnym (przedemerytalnym) lub przebywające na zwolnieniach lekarskich i urlopach macierzyńskich/wychowawczych.

Podkreślenia wymaga, że zgodnie z Kodeksem pracy, nabycie ZCP wiąże się z koniecznością zachowania dotychczasowych warunków zatrudnienia przenoszonych pracowników. W praktyce oznacza to, że nowy właściciel jest zobowiązany zapewnić pracownikom te same warunki płacy i zatrudnienia, jakie mieli wcześniej (tj. w poprzednim zakładzie pracy, z którego zostali przeniesieni). Przykładowo, jeśli w firmie oferowane były dodatkowe benefity, takie jak ubezpieczenia zdrowotne czy programy emerytalne, nowy pracodawca będzie musiał je zachować.

2. Analiza Zobowiązań Finansowych

Podczas due diligence należy przeanalizować wszelkie zobowiązania finansowe związane z pracownikami. Obejmuje to m.in. ewentualne zaległości w wypłatach wynagrodzeń, składkach na ubezpieczenia społeczne czy inne obowiązkowe świadczenia. Przyjęcie ZCP obarczonego długami może generować dodatkowe ryzyka dla nabywcy, dlatego istotne jest, aby wszystkie zobowiązania zostały jasno sprecyzowane przed finalizacją transakcji.

Zapraszamy do lektury innych części Poradnika podziału majątku, przygotowanego przez adwokatów i radców prawnych Kancelarii TURCZA: