Ważne zmiany w procedurze cywilnej

W ostatnim dniu marca 2023 roku ogłoszona została w Dzienniku Ustaw ważna nowelizacja procedury cywilnej, która będzie miała istotne przełożenie na sądownictwo cywilne w niedalekiej przyszłości. Zmiany wejdą w życie za kwartał. Omówmy najważniejsze z nich.

Już pierwszy przepis prawny ustawy z dnia 9 marca 2023 roku o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw (bo o niej mowa), wprowadza niezwykle potrzebną poprawkę do kryteriów właściwości rzeczowej sądów powszechnych. Mowa o kryterium kwotowym. Podniesiona została granica rozpoznawana roszczeń pieniężnych przez sądy okręgowe. Dotąd sądy rejonowe rozpoznawały spory o wartości przedmiotu sporu do 75.000 zł, obecnie będzie to 100.000 zł. Na przestrzeni kilkudziesięciu lat obowiązywania obecnego kodeksu postępowania cywilnego, kryterium kwotowe zmieniało się wielokrotnie.  Niemniej ostatnia zmiana[1] miała miejsce 18 lat temu, a obecną należy uznać za mocno spóźnioną. Z gospodarczego punktu widzenia okres blisko 20 lat stanowi wieczność, a dzisiejsza wartość 100.000 zł nijak się ma do kwoty 75.000 zł z poprzedniej nowelizacji. Z procesowego punktu widzenia nie chodzi jednak tylko o kwotę, bo ta ma charakter czysto symboliczny, ale i o równomierne obciążenie sądów różnych szczebli. I tu trafiamy do sedna. Żyjemy w czasach niespotykanego dotąd obłożenia wydziałów cywilnych sądów okręgowych. Przyczyną są przede wszystkim spory frankowe, które zalały właśnie sądy okręgowe i wobec ciągłych sukcesów frankowiczów, które pociągają za sobą kolejne fale nowych spraw, w tej dekadzie sądy te raczej się „nie odkorkują”. Opisywana zmiana nie zlikwiduje problemu, ale w istotnej mierze pozwoli na przerzucenie części (przyszłych) spraw do sądów rejonowych i pewne przyspieszenie spraw.

Ustawa wprowadza nowy rodzaj pełnomocnika, tzw. pełnomocnika do doręczeń. Można będzie udzielać umocowania obejmującego wyłącznie upoważnienie do odbioru pism sądowych. Przypomina ono w swojej treści pełnomocnictwo pocztowe, ale wywołuje znacznie dalej idące skutki prawne, które w szczególności może mieć swój wymiar przy niepodjęciu przesyłki przez pełnomocnika do doręczeń.

Ustawa narzuca szereg obowiązków na profesjonalnych pełnomocników. Na wstępie rozszerza katalog powinności pełnomocnikom z urzędu, który zrównuje z katalogiem pełnomocnika z wyboru. Nowelizacja będzie dyscyplinować adwokata, radcę prawnego, rzecznika patentowego i Prokuratorię Generalną Rzeczypospolitej Polskiej do wyraźnego wyodrębnienia w pisma procesowych oświadczeń, twierdzeń oraz wniosków, w tym wniosków dowodowych. Wpisanie ich jedynie w treść uzasadnienia, co niestety jest nadal dość częstą praktyką, będzie bezskuteczne. Osobiście daję poklask tej nowości i liczę, że wszyscy sędziowie będą ją przestrzegać, czego wcale nie jestem pewien.

Nowelizacja wprowadza od dawna oczekiwaną poprawkę do tzw. doręczenia komorniczego. Instytucja ta wzbudziła kontrowersje już w momencie jej pojawienia się w 2019 roku i niezrozumiałym pozostawało tak długi jej utrzymywania. Sąd w przypadku niemożności doręczenia pozwu pozwanemu nakazywał powodowi doręczyć pismo poprzez komornika. Bezskuteczność tego zabiegu prowadziła do umorzenia sprawy. Obecnie doręczenie komornicze ograniczono wyłącznie do osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej. Do osób tych także wprowadzono ograniczenie polegające na niestosowaniu tej instytucji, jeżeli pomimo nieodebrania przez adresata korespondencji aktualność wskazanego w pozwie adresu pozwanego nie budzi wątpliwości.

Kolejna zmiana budząca akceptację dotyczy ugód. Możliwym się stanie zawieranie ugód w sprawie roszczeń objętych różnymi postępowaniami sądowymi.

Poszerzono zakres wierzytelności pozwalających na podniesienie zarzutu potrącenia. Podstawą zarzutu potrącenia będą także wierzytelności stwierdzone prawomocnym orzeczeniem sądu, orzeczeniem sądu polubownego, ugodą zawartą przed sądem albo sądem polubownym, zatwierdzoną przez sąd ugodą zawartą przed mediatorem.

Powszechna aprobata wydawania wyroków na posiedzeniu niejawnym, na co pozwalała ustawa covidova, niewątpliwie spowodowała uzupełnienie k.p.c. o ten sposób zakończenia sprawy. Zmiana ta także dotyczy omawianej aktu prawnego i należy do fundamentalnych dla przyspieszenia spraw sądowych.

[1] Nie licząc postępowań gospodarczych.