Jak odzyskać od dłużnika faktycznie poniesione koszty windykacji?

Pozostając w temacie artykułu który znajduję się tutaj, chcielibyśmy dzisiaj zwrócić Państwa uwagę jeszcze na jedno z roszczeń uregulowanych w ustawie o przeciwdziałaniu nadmiernym opóźnieniom w transakcjach handlowych (dalej jako: „ustawa”). Chodzi o uprawnienie do żądania od dłużnika zwrotu poniesionych kosztów odzyskiwania należności przewyższających kwotę rekompensaty.

Słowem wstępu, na mocy art. 10 ust. 2 ustawy wierzycielowi, oprócz rekompensaty w wysokości równowartości 40 euro / 70 euro / 100 euro przysługuje również zwrot, w uzasadnionej wysokości, poniesionych kosztów odzyskiwania należności przewyższających tę kwotę. Czytając uzasadnienie projektu ustawy wskazano, że: kwota, o której mowa w art. 10 ust. 1, stanowi rodzaj rekompensaty za koszty podejmowanych przez wierzyciela własnych działań na rzecz odzyskiwania należności (koszty administracyjne). Jest to kwota ryczałtowa, możliwość jej dochodzenia nie jest uwarunkowana spełnieniem jakichkolwiek dodatkowych przesłanek. W przypadku natomiast, gdyby poniesione przez wierzyciela koszty odzyskiwania należności (np. koszty związane ze skorzystaniem z usług prawnika lub firmy windykacyjnej) przekroczyły wysokość stałej rekompensaty, będzie on mógł dochodzić ich zwrotu – w uzasadnionej wysokości (art. 10 ust. 2).

Jak zaś w praktyce wygląda dochodzenie kosztów odzyskiwania należności przewyższających rekompensatę?

Aby uzyskać wskazane należności, wierzyciel musi wszcząć odrębne postępowanie celem dochodzenia faktycznie poniesionego uszczerbku związanego z dochodzeniem należności. Wówczas będziemy mieć do czynienia z postępowaniem o zupełnie innym charakterze niż to dotyczące uzyskania rekompensaty i które de facto będzie rodzajem postępowania odszkodowawczego. W  toku takiego postępowania to na wierzycielu spoczywa obowiązek wykazania szkody oraz jej wysokości, a także wywiedzenie adekwatnego związku przyczynowego między szkodą (poniesionymi kosztami odzyskiwania należności) a zwłoką pozwanego w spełnieniu świadczenia pieniężnego z transakcji handlowej. W takim przypadku także wierzyciel będzie musiał postawić dłużnika w stan wymagalności, kierując do niego na podstawie art. 455 KC wezwanie do zapłaty. Zaznaczenia również w tym miejscu wymaga, że stwierdzenie okoliczności decydujących o zasądzeniu przez sąd kosztów odzyskiwania należności w uzasadnionej wysokości determinowane jest przez stan faktyczny konkretnej sprawy.

Jak natomiast ocenić uzasadnioną wysokość poniesionych kosztów?

W odniesieniu do powyższych rozważań warto w tym miejscu wskazać na uchwałę Sądu Najwyższego z 12.12.2019 r. (sygn. akt: III CZP 48/19), która z jednej strony pokazuje, że wskazane powyżej koszty są możliwe do zrekompensowania, ale z drugiej strony nie daje jasnych wskazówek, w jaki sposób należy je wyliczać. Można ją jednak niewątpliwie traktować jako punkt do wstępnych ustaleń, jakie faktycznie koszty mogą zostać przez sąd uwzględnione. I tak: Wskazać należy, że zgodnie z art. 10 ust. 2 NadmOpTransHandlU w pierwotnym brzmieniu zwrotowi podlegają wszystkie koszty odzyskiwania należności poniesione przez wierzyciela w uzasadnionej wysokości. W związku z tym nie ma podstaw do negowania, że obowiązkiem zwrotu objęte będą tzw. koszty „zewnętrzne” wierzyciela (wynagrodzenie prowizyjne wypłacone w związku ze skorzystaniem z usług prawnika lub firmy windykacyjnej w celu odzyskania należności). Taki wniosek wynika również z odwołania się do regulacji dyrektywy 2011/7/UE, w której w motywie 19 i 20 oraz w art. 6 ust. 3 wprost wskazuje się, że w ramach rozsądnej rekompensaty przysługuje zwrot poniesionych przez wierzyciela kosztów związanych z wypłaceniem wynagrodzenia (prowizji) na rzecz prawnika lub firmy windykacyjnej celem odzyskania należności z transakcji handlowej. Przy jednoznacznym kwalifikowaniu kosztów wynagrodzenia dla prawnika lub firmy windykacyjnej jako podlegających pod mechanizm rozsądnej rekompensaty z art. 6 ust. 3 dyrektywy 2011/7/UE można wyprowadzić wniosek, że puntem wyjścia dla oceny „rozsądności” rekompensaty związanej z kosztami prawnika powinno być odniesienie wynagrodzenia wypłaconego przez wierzyciela do rynkowych stawek przyjmowanych przy świadczeniu usługi windykacji dla konkretnego typu wierzytelności.

Tak jak zostało już wskazane, zacytowana uchwała daje jedynie pewne wskazówki co do tego, jakie koszty mogą zostać uwzględnione przez wierzyciela. Jeśli więc wierzyciel żąda w postępowaniu sądowym od dłużnika zapłaty kosztów odzyskiwania wierzytelności wyższych niż rekompensata z uwagi na korzystanie z usług firmy windykacyjnej, w pierwszej kolejności winien do pozwu dołączyć fakturę wystawioną przez wskazaną firmę tytułem prowadzonej windykacji.  Warto również przed złożeniem pozwu zbadać rynek pod tym kątem i przedstawić pewne uśrednione wartości, choć niewątpliwie zdajemy sobie sprawę, że nie jest to proste zadanie. Niemniej jednak w tego typu sprawach najistotniejsze jest przedłożyć adekwatny materiał dowodowy tak by wykazać swoje racje.

Sąd orzekający w sprawie zgłoszonego żądania wierzyciela ocenia powództwo z perspektywy celowości ponoszenia kosztów odzyskiwania należności oraz racjonalności ustalenia wysokości tych kosztów (zasądzenie rekompensaty wyłącznie w uzasadnionej wysokości).

W konsekwencji sąd może:

• w całości uznać żądanie wierzyciela, jeśli obie przesłanki oceni pozytywnie albo
• w całości oddalić zgłoszone żądanie, jeśli stwierdzi, że dochodzone roszczenie obejmuje w pełnym zakresie koszty odzyskiwania należności poniesione przez wierzyciela w sposób niecelowy i nieracjonalny, albo
• dokonać zasądzenia w części adekwatnej do stwierdzonych w okolicznościach faktycznych konkretnej sprawy celowych i racjonalnych kosztów związanych z odzyskiwaniem przez wierzyciela należności z transakcji handlowej.

Podsumowując, przedsiębiorca, który jest uprawniony do rekompensaty za koszty odzyskiwania należności na gruncie ustawy, i poniósł te koszty w wysokości przewyższającej zryczałtowaną rekompensatę, przy spełnieniu opisanych powyżej przesłanek, może domagać się od dłużnika zwrotu poniesionych kosztów odzyskiwania należności przewyższających rekompensatę.