To czy dana sprawa jest sprawą gospodarczą w rozumieniu Kodeksu Postępowania Cywilnego, ma istotne znaczenie przy określeniu właściwości sądu, do którego złożony zostanie pozew. W zależności od tego czy sprawa spełnia kryteria niezbędne do uznania jej za sprawę gospodarczą, pozew może zostać złożony albo w wydziale cywilnym, albo wydziale gospodarczym. Ze względu na fakt, iż nie każdy sąd rejonowy ma wydział gospodarczy, kwalifikacja sprawy może mieć przełożenie na to, w jakim mieście będzie toczyło się dane postępowanie.
Ogólna definicja sprawy gospodarczej opiera się na trzech przedstawionych poniżej filarach, których kumulatywna obecność w danym stosunku prawnym pozwala na uznanie sprawy za gospodarczą:
- sprawa dotyczy stosunków cywilnych,
- strony występujące w sprawie są przedsiębiorcami,
- spór związany jest z działalnością gospodarczą stron.
Analizując definicję sprawy gospodarczej, należy mieć na względzie definicję przedsiębiorcy, zawartą
w art. 431 k.c., zgodnie z którym przedsiębiorcą jest osoba fizyczna, osoba prawna i jednostka organizacyjna niebędąca osobą prawną, której ustawa przyznaje zdolność prawną, prowadząca we własnym imieniu działalność gospodarczą lub zawodową.
Aby unaocznić praktyczne znaczenie wskazanych powyżej elementów definicji, posłużyć się można przykładem sprawy dotyczącej kolizji drogowej rozpoznawanej w reżimie odpowiedzialności OC. Jeżeli powód, którego działalność opiera się na naprawach pojazdów, nabędzie od poszkodowanego w kolizji drogowej wierzytelność z tytułu odszkodowania z polisy OC, to z pewnością nie zostanie spełniony trzeci filar definicji. Wierzytelność nabyta od poszkodowanego wywodzi się bowiem z czynu niedozwolonego, który nie jest stosunkiem prawnym w zakresie prowadzonej działalności gospodarczej, zatem ewentualny pozew przeciwko ubezpieczycielowi powinien zostać złożony do wydziału cywilnego.
Zdjęcie pochodzi z unsplash.com
W art. 4582 k.p.c. ustawodawca zawarł również katalog spraw, które podlegają rozpoznaniu według przepisów o postępowaniu odrębnym w sprawach gospodarczych, bez względu na to, czy mogą być one zakwalifikowane jako sprawy ze stosunków cywilnych w zakresie prowadzonej przez przedsiębiorców działalności gospodarczej, czy też nie. Wśród nich pojawiają się m.in. sprawy z umów o roboty budowlane oraz ze związanych z procesem budowlanym umów służących wykonaniu robót budowlanych, umów leasingu, z zakresu prawa upadłościowego i restrukturyzacyjnego czy między organami przedsiębiorstwa państwowego.
Pomimo, iż ustawodawca w art. 4582 k.p.c. wymienia bezpośrednio szereg spraw zaliczanych do pojęcia „sprawy gospodarczej”, nie należy zapominać, iż przy określaniu właściwości sądu istotne mogą okazać się także odrębne ustawy. Przykładowo, zgodnie z art. 2 ust. 1 pkt 4 w zw. z art. 4 ust. 1 pkt 2, 3 i 7 ustawy z dnia 15 kwietnia 2011 roku o działalności leczniczej, przedsiębiorcami nie są:
– samodzielne publiczne zakłady opieki zdrowotnej,
– jednostki budżetowe, w tym państwowe jednostki budżetowe tworzone i nadzorowane przez Ministra Obrony Narodowej, ministra właściwego do spraw wewnętrznych, Ministra Sprawiedliwości lub Szefa Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, posiadające w strukturze organizacyjnej ambulatorium, ambulatorium z izbą chorych lub lekarza podstawowej opieki zdrowotnej, pielęgniarkę podstawowej opieki zdrowotnej lub położną podstawowej opieki zdrowotnej w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 27 października 2017 r. o podstawowej opiece zdrowotnej (Dz. U. z 2021 r. poz. 1050),
– jednostki wojskowe w zakresie, w jakim wykonują działalność leczniczą,
w związku z czym właściwym do rozpoznania sprawy, w której jedną ze stron jest podmiot wskazany powyżej, będzie wydział cywilny.
Przy ustalaniu właściwości sądu należy mieć zatem na względzie m.in.: katalog spraw przedstawiony
w art. 4582 k.p.c., definicję przedsiębiorcy, fakt czy dana sprawa związana jest z działalnością stron sporu oraz przepisy ustaw odrębnych, które mogą wprost wskazywać jakie podmioty nie są przedsiębiorcami. Prawidłowe ustalenie czy dana sprawa jest sprawą gospodarczą, pozwoli uniknąć procesu przekazywania sprawy do odpowiedniego wydziału bądź sądu, a co za tym idzie – przyspieszy przebieg postępowania.
Rozpoznanie kwestii czy dana sprawa jest sprawą gospodarczą ma o tyle istotne znacznie, że postępowanie procesowe w sprawach gospodarczych różni się od ogólnych zasad procesowych. Różnice są przede wszystkim dostrzegalne w zakresie postępowania dowodowego. Przede wszystkim, powód obowiązany jest powołać wszystkie twierdzenia i dowody w pozwie, a pozwany – w odpowiedzi na pozew. Co więcej, strony mogą zawrzeć tzw. umowę dowodową, która polega na wyłączeniu przez strony określonych dowodów w sprawie. Ustawodawca wprowadził również prymat dowodów
z dokumentów nad dowodami z zeznań świadków. Sąd dowód z zeznań świadków dopuszcza bowiem jedynie wtedy, gdy wyczerpane zostały inne środki dowodowe lub w przypadku ich braku pozostały niewyjaśnione fakty istotne dla rozstrzygnięcia sprawy. Ustawodawca, dążąc do zapewnienia sprawności postępowania w sprawach gospodarczych wprowadził również możliwość obciążenia kosztami procesu strony, która przyczyniła się do zbędnego wytoczenia powództwa.
Co istotne, zasady postępowania w sprawach gospodarczych nie mają charakteru absolutnego. Ustawodawca zastrzegł bowiem, że rozpoznanie sprawy może nastąpić z pominięciem przepisów o postępowaniu gospodarczym, jeżeli wniosek taki złoży strona niebędąca przedsiębiorcą lub osoba fizyczna będąca przedsiębiorcą. Wniosek taki złożyć należy w terminie tygodnia od doręczenia pouczeń bądź w pozwie lub pierwszym piśmie pozwanego, jeżeli pouczenia nie były wymagane.
Wprowadzenie bardziej rygorystycznych wymagań procesowych wynika niewątpliwie z tego, iż założeniem ustawodawcy było przyspieszenie i usprawnienie postępowania w sprawach gospodarczych oraz próba jego dostosowania do sytuacji profesjonalnych podmiotów prowadzących działalność gospodarczą.
Autorzy: |
