Ponaglenie w Kodeksie Postępowania Administracyjnego

Celem artykułu jest przedstawienie istniejącego w kodeksie postępowania administracyjnego środka zaskarżenia jakim jest ponaglenie. Środek ten należy zastosować szczególnie w sytuacji, gdy dany organ administracyjny prowadzi postępowanie w sposób przewlekły, co jest niestety bardzo częstą praktyką.

Celem terminów w każdym postępowaniu jest zapewnienie szybkiego i sprawnego załatwienia sprawy administracyjnej. Terminy w pewnym sensie dyscyplinują czynności organu administracji publicznej. Organ administracji publicznej prowadzący sprawy, które wymagają przeprowadzenia wnikliwego postępowania wyjaśniającego, powinien rozpoznać daną sprawę w terminie jednego miesiąca. Jednak, gdy sprawa administracyjna jest szczególnie skomplikowana nie później niż w ciągu dwóch miesięcy od dnia wszczęcia postępowania administracyjnego, zaś w postępowaniu odwoławczym w ciągu miesiąca od dnia otrzymania odwołania.

Zgodnie z art. 37 k.p.a. stronie postępowania administracyjnego służy prawo do wniesienia ponaglenia w dwóch przypadkach, a mianowicie gdy mamy do czynienia z bezczynnością organu administracyjnego oraz z przewlekłością postępowania administracyjnego. Prawo wniesienia ponaglenia mają również uczestnicy postępowania na prawach strony.

Zgodnie z kodeksem postępowania administracyjnego, bezczynność organu administracji publicznej oznacza brak załatwienia danej sprawy w terminach wymienionych powyżej. Przewlekłość zachodzi natomiast, gdy postępowanie jest prowadzone dłużej niż jest to niezbędne do załatwienia sprawy. Przewlekłość będzie zatem miała miejsce, gdy np. bezzasadnie organ zawiesił postępowanie, podejmował zbędne dla ustalenia stanu faktycznego czynności dowodowe. Pojęcie przewlekłego prowadzenia postępowania należy rozumieć sytuację prowadzenia postępowania. Ponadto mogą to być również działania pozorne powodujące, że formalnie organ nie jest bezczynny lub mnożenie czynności dowodowych ponad potrzebę wynikającą z istoty sprawy.

Pracownik organu administracji publicznej jeśli z nieuzasadnionych przyczyn nie rozstrzygnął sprawy w terminie lub gdy prowadził sprawę dłużej niż było to niezbędne do załatwienia sprawy podlega odpowiedzialności porządkowej lub dyscyplinarnej albo innej odpowiedzialności o której mowa w przepisach prawa. Ta inna odpowiedzialność może być wynikiem, np. roszczeń regresowych organu administracji publicznej, jeżeli poniesie on odpowiedzialność za szkodę wyrządzoną niedotrzymaniem terminów załatwienia spraw. Kolejną konsekwencją opieszałości organu może być skarga do sądu administracyjnego.

Zauważyć należy, że skargi nie kieruje się bezpośrednio do sądu, ale do organu, którego zaniechanie jest przedmiotem skargi, czyli skargę wnosi się za pośrednictwem organu. Wnosi się ją w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia skarżącemu rozstrzygnięcia w sprawie. Ponadto sąd z urzędu albo na wniosek strony może także orzec o wymierzeniu organowi administracji publicznej grzywny lub przyznać od organu na rzecz skarżącego sumę pieniężną, której wysokość określona jest w k.p.a. Wojewódzki Sąd Administracyjny w Łodzi orzekł, że grzywna nie ma na celu wyłącznie dyscyplinowania organów administracji, ale ma w szerszym zakresie przeciwdziałać ich opieszałości w prowadzeniu spraw oraz służyć usuwaniu negatywnych skutków wynikających z bezczynności postępowania. Ten nowy rodzaj skarg otwiera szeroko prawo do sądu jednostce dotkniętej niesprawnym działaniem organów administracji publicznej. Zgodnie z art. 149 § 1 ustawy prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi z dnia 30 sierpnia 2002 roku sąd uwzględniając skargę na bezczynność lub przewlekłe prowadzenie postępowania zobowiązuje organ do wydania w określonym terminie aktu, interpretacji albo do dokonania czynności. Jednocześnie zobowiązuje organ do stwierdzenia albo uznania uprawnienia lub obowiązku wynikających z przepisów prawa, a także stwierdza, że organ dopuścił się bezczynności lub przewlekłego prowadzenia postępowania.

Ponaglenie zostało w sposób jasny sprecyzowane i z założenia ma zwalczać opieszałość organów oraz dać jednostce poczucie możliwości respektowania prawa. Widmo sankcji grożących organowi, a co za tym idzie funkcjonariuszom publicznym dyscyplinuje organ i mobilizuje pracowników organu do organizacji. Należy ocenić, że instytucja ponaglenia pozytywnie wpływa na szybkość postępowania administracyjnego, natomiast grożące sankcje za opóźnienia przynoszą pozytywny efekt.