Nowe rekomendacje KNF dotyczące likwidacji szkód z ubezpieczeń komunikacyjnych

W lipcu 2022 roku KNF wydało Rekomendacje dotyczące zasad likwidacji szkód na pojazdach mechanicznych przez zakłady ubezpieczeń. Rekomendacje wejdą w życie w listopadzie br. i zastąpią dość sędziwe już „Wytyczne dotyczące likwidacji szkód z ubezpieczeń komunikacyjnych”, obowiązujące od ośmiu lat.

Wejście w życie dokumentu KNF w praktyce dla poszkodowanych i ubezpieczonych nie mają większego znaczenia. Zasady w nim zebrane w gruncie rzeczy wiążą od lat i stanowią zbiór ustabilizowanego i ujednoliconego orzecznictwa. Niektóre z rekomendacji można z pamięci rozpoznać jako tezy uchwał Sądu Najwyższego, ujmowane do poszczególnych uzasadnieniach wyroków.

Sam dokument ma jednak dość doniosłe znaczenia, gdyż wpływa na jednolitość praktyki likwidacyjnej zakładów ubezpieczeń. Przeciwdziała wydawaniu oczywiście nieprawidłowych decyzji przez poszczególnych ubezpieczycieli.

Warto w tym miejscu omówić nowości, które pojawiły się w Rekomendacjach, a czego brakowało w Wytycznych. Zacznijmy od tego, że zmianie uległa nazwa dokumentacji z Wytycznych na Rekomendacje. To jest tylko zabieg stylistyczno-semantyczny. Po prostu nowa nazwa lepiej oddaje fakt, że KNF po prostu „radzi” jak należy postępować z uwagi na treść przepisów i orzeczeń sądów, a nie że KNF ma tu cokolwiek do powiedzenia na zasadzie hierarchicznego podporządkowania. Znajduje to wyraz w słowie Wstępu: Treść Rekomendacji zawiera wymagania wynikające wprost z obowiązujących przepisów prawa, z niebudzących wątpliwości orzeczeń Sądu Najwyższego wskazujących pożądany sposób postępowania zakładów ubezpieczeń.

Oczywiście Komisja Nadzoru Finansowego – jak sama nazwa wskazuje – jest organem nadzorczym, który między innymi może nakładać kary administracyjne na zakłady ubezpieczeń. Niemniej w praktyce nakładania kar dotyczy to łamania fundamentalnych zasad postępowania likwidacyjnego. Rekomendacje często dotyczą kwestii bardziej zniuansowanych, co do których w konkretnych sprawach łatwo o argumentację, która nie ułatwia dochodzenia roszczeń, a która to argumentacje często są pochodną różnych stanowisk w orzecznictwie.

Rekomendacje – odnośnie do uprzednio wypunktowanych wytycznych z 2014, wprowadziło parę zmian kosmetycznych, na ogół nie istotnych, ale też pojawiły się nowości dotyczące w szczególności organizowania przez zakład ubezpieczeń likwidacji szkody zapewniającej przywrócenie pojazdu do stanu sprzed szkody w ramach tzw. kompleksowej usługi likwidacji szkody komunikacyjnej, zaproponowania poszkodowanym najmu pojazdu zastępczego, zwrotu wydatków poniesionych w związku ze zleceniem przez uprawnionego sporządzenia opinii (ekspertyzy) przez osobę trzecią czy zawierania ugód.

Odnośnie nowych rekomendacji, została wprowadzona jako 16. organizacja procesu naprawczego za pośrednictwem warsztatu z sieci naprawczej. Ubezpieczyciel nie może narzucić takiego rozwiązania, które byłoby dla serwisów niekorzystne z uwagi na potencjalne ścinanie cen. Ubezpieczyciel może zorganizować taką naprawę, a co za tym idzie, ustalić koszty naprawy na podstawie cen takiego serwisu, tylko za wyraźną zgodą uprawnionego. W konsekwencji tej rekomendacji, zakłady ubezpieczeń np. nie mogą „powoływać się na rabaty lub upusty, obowiązujące we współpracujących z nim warsztatach naprawczych i punktach sprzedaży” i tym samym obniżać odszkodowanie (Rekomendacja 17.3).

W Rekomendacji 15, dotyczącej ustalania kosztów naprawy, dodano punkt 7, który jest dla serwisów autoryzowanych i nieautoryzowanych interesujący pod kątem ewentualnych sporów o roboczogodzinę: 15.7. Zakład ubezpieczeń nie powinien kwestionować poniesionych przez uprawnionego kosztów naprawy pojazdu w wybranym przez niego warsztacie, jeżeli koszty te zostały ustalone według cen, którymi posługuje się wybrany przez uprawnionego warsztat naprawczy dokonujący naprawy pojazdu, choćby te ceny odbiegały (były wyższe) od cen przeciętnych, jeżeli tylko odpowiadają cenom stosowanym na rynku lokalnym. Oznacza to, że rynkowe ceny średnie (przeciętne) nie mają znaczenia i nie mogą stanowić podstawy ograniczenia stawek do ich wysokości.

Została gruntownie rozbudowana Rekomendacja nr 21 dotycząca zasad refundowania kosztów najmu pojazdu zastępczego. Z prawnego punktu widzenia nie ma tam żadnej rewolucji. Przeciwnie, poprzedni zapis w Wytycznych był wadliwy, archaiczny i siermiężny, a obecny został dostosowany do realiów orzeczniczych, które np. pozwalają na kilkumiesięczny najem i zapłatę czynszu, który dopiero stanie się wymagalny.

Nowa Rekomendacja dotycząca najmu pojazdu zastępczego znalazła się pod pozycją 22. Dotyczy sytuacji, gdy zakład ubezpieczeń proponuje skorzystanie z najmu serwisu współpracującego z ubezpieczycielem. Niestety, w przeciwieństwie do warsztatów naprawczych w sieci partnerskiej, takie „narzucenie niższej ceny” jest skuteczne. Jakkolwiek w przypadku serwisu marek premium czy luksusowych, do tej Rekomendacji można mieć wątpliwości. Bo jeżeli pojazdem uszkodzonym jest Mercedes AMG, czy Porsche to poszkodowany nie ma obowiązku wynająć np. Renault czy Dacie, w tym samym segmencie i w ten sposób zminimalizować koszty najmu.

Ciekawa i warta zwrócenia uwagi jest nowa Rekomendacja dotycząca refundacji kosztów niezależnej ekspertyzy, która znalazła się pod pozycją 24. Jeśli jest spór z ubezpieczycielem np. o zakres naprawy i w celu wykazania swoich racji, serwis skorzysta z odpłatnej opinii niezależnego eksperta, który potwierdzi rację serwisu, to zakład ubezpieczeń ma obowiązek zwrotu kosztów takiej ekspertyzy.