Dochodzenie zwrotu wartości nakładów poczynionych na majątek osobisty małżonka z majątku wspólnego małżonków

Niejednokrotnie małżonkowie dokonują przesunięć majątkowych pomiędzy swoimi majątkami (z osobistego na osobisty, z osobistego na wspólny czy też ze wspólnego na osobisty). Za jeden z najbardziej powszechnych przykładów wskazać można sytuację kiedy małżonkowie dokonują wkładu pieniężnego pochodzącego z majątku wspólnego ma nieruchomość stanowiącą wyłączną własność drugiego z małżonków. W przypadku dojścia do rozpadu małżeństwa warto mieć świadomość w jaki sposób odzyskać wniesiony wkład.

PODSTAWA PRAWNA

Podstawę prawną regulującą dochodzenie zwrotu takich środków stanowi art. 45 § 1 ustawy Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Zgodnie z treścią tego przepisu: Każdy z małżonków powinien zwrócić wydatki i nakłady poczynione z majątku wspólnego na jego majątek osobisty, z wyjątkiem wydatków i nakładów koniecznych na przedmioty majątkowe przynoszące dochód. Można żądać zwrotu wydatków i nakładów, które poczynił ze swojego majątku osobistego na majątek wspólny. Nie można żądać zwrotu wydatków i nakładów zużytych w celu zaspokojenia potrzeb rodziny, chyba że zwiększyły wartość majątku w chwili ustania wspólności.

Oznacza to, że w przypadku, gdy małżonkowie mają źródło dochodu pochodzące z pracy zarobkowej, a pomiędzy nimi istnieje ustrój małżeńskiej wspólności majątkowej, wówczas, jeżeli inwestują oni w nieruchomość stanowiącą wyłączną własność drugiego małżonka, to po ustaniu wspólności majątkowej, jeżeli wartość tej nieruchomości znacznie wzrosła, drugi z małżonków może żądać odpowiedniej spłaty na jego rzecz.

MOMENT DO KTÓREGO MOŻNA DOCHODZIĆ ZWROTU

Przepis § 2 ww. przepisu reguluje z kolei problematykę do kiedy można żądać zwrotu poczynionych nakładów. Mianowicie: Zwrotu dokonuje się przy podziale majątku wspólnego, jednakże sąd może nakazać wcześniejszy zwrot, jeżeli wymaga tego dobro rodziny.

Wskazany przepis jest przepisem szczególnym wobec przepisów kodeksu cywilnego regulującego zwrot nakładów przy wydaniu rzeczy (art. 226 k.c.) oraz bezpodstawne wzbogacenie (405 k.c.).^[1]

Z powyższego wynika, że roszczenia mogą być ujęte w postępowaniu o podział majątku wspólnego niezależnie od chwili dokonania. Nakłady i wydatki muszą być jednak rozliczone nie później niż przy podziale majątku wspólnego. Późniejsze dochodzenie tych roszczeń nie jest możliwe. W judykaturze przyjmuje się że od dnia wszczęcia postępowania o podział majątku wspólnego nie można orzekać w sprawach unormowanych w art. 45 ustawy Kodeks rodziny i opiekuńczy. w jakimkolwiek innym postępowaniu.^[2]

PODSUMOWANIE

Jeżeli małżonek przed ustaniem wspólności majątkowej poczynił wraz z dotychczasowym małżonkiem nakłady na majątek osobisty tego małżonka z majątku wspólnego, powinien on podjąć działania zmierzające do ustalenia zwrotu kosztów poczynionych na nieruchomość w drodze umowy o podział majątku wspólnego lub na drodze postępowania sądowego w przedmiocie podziału majątku wspólnego. Nie jest zatem możliwe dochodzenie opisanego roszczenia np. w drodze powództwa cywilnego, gdyż takie uregulowanie może zostać dokonane wyłącznie w dwóch wyżej wskazanych trybach.

[1] wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z 8.01.2014 r.;  wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z 24.11.2017 r., I ACa 475/17,

[2] Uchwała Sądu Najwyższego z dnia 18 stycznia 1982 roku, III CZP 54.81