Dłużnik w restrukturyzacji – czy można prowadzić egzekucję?

Przedmiotowy artykuł został stworzony przede wszystkim z myślą o wierzycielach podmiotów, w stosunku do których toczy się postępowanie restrukturyzacyjne. Z uwagi na brak zaspokojenia wierzytelności, często zdarza się tak, że wierzyciele wszczynają postępowania sądowe i egzekucyjne po otwarciu postępowań restrukturyzacyjnych wobec swoich dłużników, co może wiązać się dla nich z dotkliwymi konsekwencjami, w tym finansowymi.

Słowem wstępu, należy wskazać, że zgodnie z art. 3 ust. 1 ustawy – prawo restrukturyzacyjne (dalej jako: pr. rest. ”), ustawowym celem każdego postępowania restrukturyzacyjnego jest uniknięcie upadłości dłużnika przez umożliwienie mu restrukturyzacji w drodze zawarcia układu z wierzycielami. Prawo restrukturyzacyjne zakłada zatem prym restrukturyzacji nad upadłością, co znajduje odbicie m.in. w art. 12 ust. 2 pr. rest. Zgodnie z niniejszym przepisem, jeżeli równolegle złożono wniosek o upadłość i wniosek o otwarcie postępowania restrukturyzacyjnego, to sąd upadłościowy wstrzymuje rozpoznanie wniosku o ogłoszenie upadłości do czasu wydania prawomocnego orzeczenia w sprawie wniosku restrukturyzacyjnego.

Zasadą jest, iż po otwarciu postępowania restrukturyzacyjnego niedopuszczalne jest wszczęcie postępowania egzekucyjnego. Należy przy tym nadmienić, że brak zakazu prowadzenia egzekucji mógłby doprowadzić do niepowodzenia restrukturyzacji oraz do pokrzywdzenia ogółu wierzycieli. Zakaz regulowania zobowiązań i prowadzeniu egzekucji ma zatem temu zaradzić. Jak wskazuje się w doktrynie, niniejsze postępowanie ma na założeniu zagwarantować dłużnikowi i wierzycielom niezbędny czas do zawarcia układu, w ramach którego zostaną oni zaspokojeni. Może się okazać, że pomimo wielu niedogodności, beneficjentem takiego rozwiązania będą poza oczywiście dłużnikiem, wierzyciele. Może również zdarzyć się tak, że w toku przeprowadzonego postępowania wierzyciele uzyskają wyższą kwotę, aniżeli mogliby uzyskać za pośrednictwem egzekucji komorniczej, czy np. postępowania upadłościowego.

Idąc dalej należy nadmienić, że po dniu otwarcia przyspieszonego postępowania układowego oraz postępowania układowego wszczęcie postępowania egzekucyjnego oraz wykonanie postanowienia o zabezpieczeniu roszczenia lub zarządzenia zabezpieczenia roszczenia wynikającego z wierzytelności objętej z mocy prawa układem jest niedopuszczalne (art. 259 ust. 3 oraz art. 278 ust. 3 pr. rest. ). W większości przypadków wierzytelności powstałe przed dniem otwarcia postępowania restrukturyzacyjnego będą objęte układem, a zatem nie można ich egzekwować w drodze postępowania egzekucyjnego.

Jednakże co wymaga podkreślenia, wierzyciel posiadający wierzytelność zabezpieczoną na mieniu dłużnika hipoteką, zastawem, zastawem rejestrowym, zastawem skarbowym lub hipoteką morską może w toku przyspieszonego postępowania układowego oraz postępowania układowego prowadzić egzekucję, ale wyłącznie z przedmiotu zabezpieczenia (art. 260 pr. rest.).

Natomiast w sytuacji prowadzonego postępowania sanacyjnego skierowanie egzekucji do majątku dłużnika wchodzącego w skład masy sanacyjnej oraz wykonanie postanowienia o zabezpieczeniu roszczenia lub zarządzenia zabezpieczenia roszczenia na tym majątku jest niedopuszczalne zarówno w stosunku do wierzytelności objętej z mocy prawa układem (m.in. powstałej przed dniem otwarcia postępowania sanacyjnego), jak i nieobjętej z mocy prawa układem (m.in. powstałej po otwarciu postępowania sanacyjnego). Co do zasady w postępowaniu sanacyjnym nie można wszczynać żadnych postępowań egzekucyjnych. Prawo restrukturyzacyjne przewiduje natomiast jeden wyjątek. Bowiem po otwarciu postępowania sanacyjnego jest dopuszczalna egzekucja świadczeń alimentacyjnych oraz rent z tytułu odszkodowania za wywołanie choroby, niezdolności do pracy, kalectwa lub śmierci oraz z tytułu zamiany uprawnień objętych treścią prawa dożywocia na dożywotnią rentę.

Co istotne, wszczęcie przez wierzyciela postępowania egzekucyjnego, w sytuacji jego niedopuszczalności z uwagi na otwarcie postępowania restrukturyzacyjnego, może mieć dla wierzyciela negatywne konsekwencje finansowe, gdyż wierzyciel pokrywa wówczas koszty niecelowo wszczętej egzekucji. Ponadto zgodnie z art. 30 ustawy z dnia 28 lutego 2018 r. o kosztach komorniczych, w razie oczywiście niecelowego wszczęcia postępowania egzekucyjnego lub wskazania we wniosku o wszczęcie egzekucji osoby niebędącej dłużnikiem komornik wydaje postanowienie o pobraniu od wierzyciela opłaty stosunkowej w wysokości 10% egzekwowanego świadczenia. Za takie niecelowe wszczęcie postępowania egzekucyjnego w rozumieniu przywołanego wyżej przepisu może być uznane skierowanie egzekucji w stosunku do dłużnika będącego w restrukturyzacji.

Mając na uwadze powyższe, zaznaczyć należy, iż pomimo czasem długotrwałego procesu restrukturyzacji, wierzyciele powinni uzbroić się w cierpliwość, a przed podjęciem działań sądowych lub egzekucyjnych upewnić się, że działania te są dopuszczalne (zgodnie z przepisami restrukturyzacyjnymi) oraz jakie mogą rodzić ewentualnie skutki ich podjęcia.