Projekt ustawy o sygnalistach

W wykazie prac legislacyjnych Rady Ministrów pojawiła się długo oczekiwana wzmianka o projekcie ustawy o sygnalistach, a dokładniej projekcie ustawy o ochronie osób zgłaszających naruszenia prawa, będący implementacją unijnej dyrektywy w sprawie ochrony osób zgłaszających naruszenia prawa Unii. Długo oczekiwana – Polska bowiem ma obowiązek zaimplementować dyrektywę do dnia 17 grudnia bieżącego roku. Oznacza to, że jeżeli ustawa zostanie uchwalona w ekspresowym tempie, przedsiębiorcy będą mieli niewiele czasu na zapoznanie się i zastosowanie do jej przepisów. Tym bardziej istotne jest zatem, by już teraz przyjrzeć się założeniom projektu i rozpocząć przygotowanie odpowiednich procedur.

Kim jest sygnalista?

Osobami objętymi ochroną w myśl projektu (sygnalistami) mają być osoby dokonujące zgłoszeń lub ujawniające informacje albo uzasadnione podejrzenia naruszenia prawa, które uzyskały ww. informacje w kontekście związanym z pracą. Dotyczy to zarówno osób zatrudnionych (w oparciu o umowę o pracę, umowy cywilnoprawne czy też kontrakt menadżerski), a także osób prowadzących jednoosobową działalność gospodarczą, wolontariuszy, stażystów i praktykantów, akcjonariuszy, wspólników czy też członków organów osoby prawnej. Co więcej powyższe dotyczy również sygnalistów zatrudnionych
u kontrahentów takich jak podwykonawcy czy dostawcy. Ochroną objęte będą też osoby, które dowiedziały się u naruszeniach w trakcie procesu rekrutacji. Jak widać zakres podmiotów objętych ochroną jest szeroki i nie obejmuje jedynie pracowników w rozumieniu kodeksu pracy.

Ochrona Sygnalisty

Zobowiązania względem sygnalisty dzielą się na dwa główne zagadnienia. Pierwszym z nich jest zapewnienie w podmiotach zobowiązanych odpowiednich kanałów informowania o naruszeniach prawa, które zapewnią osobom dostrzegającym nieprawidłowości bezpieczną drogę do zgłaszania naruszeń, a także umożliwią informowanie ich o sposobie rozwiązania sprawy. Drugim obowiązkiem jest powstrzymanie się od wszelkich działań odwetowych w stronę sygnalisty, w szczególności zwolnienia z pracy, obniżenia wynagrodzenia, skierowania na przymusowy bezpłatny urlop, ale również zmiana godzin pracy czy wstrzymanie szkoleń – lista zakazanych działań odwetowych jest długa  ma charakter otwarty. Co więcej zastosowano rozwiązanie znane z kodeksu pracy w sprawach o dyskryminację – odwrócenie ciężaru dowodu – w wypadku sporu sądowego to organizacja podejmująca działania względem sygnalisty będzie musiała udowodnić że nie miały one charakteru odwetu. Sygnalista nie będzie mógł być również pociągnięty do odpowiedzialności cywilnej bądź karnej ze względu na naruszenie umowy o zachowaniu poufności, zniesławienie bądź naruszenie dóbr osobistych pracodawcy. Nieważne z mocy prawa będą również wszelkie postanowienia regulaminów bądź umów pośrednio bądź bezpośrednio ograniczające prawo pracownika do dokonania zgłoszenia.

Rola organów państwa w ochronie sygnalistów

Zgodnie z projektem ustawy organy państwowe samodzielnie wykreują kanały, które mają pełnić rolę alternatywnej procedury względem kanałów wewnątrzzakładowych – te nie będą miały priorytetu, a potencjalny sygnalista będzie mógł wybrać drogę zgłoszenia naruszenia. Natomiast jeżeli odpowiedzi na zgłoszenie nie dojdzie do podjęcia w terminie odpowiednich działań sygnalista otrzyma będzie mógł bez ryzyka prawnego ujawnić publicznie działania pracodawcy. Tym bardziej istotne jest by pracodawcy stworzyli szybkie i skuteczne systemy reagowania na zgłoszenia sygnalistów celem uniknięcia ryzyka upublicznienia newralgicznych informacji.

Wewnętrzne kanały zgłoszeń – kto musi je ustanowić

Od 17 grudnia 2021 roku każdy podmiot publiczny bądź podmiot prywatny zatrudniający co najmniej 250 osób zobowiązany jest do wprowadzenia odpowiednich procedur. Podmioty należące do sektora finansowego będą objęte ustawą niezależnie od ilości zatrudnionych osób, podmioty zatrudniające pomiędzy 50 a 249 osobami mają wydłużony okres wprowadzenia kanałów zgłoszeniowych – mają obowiązek zrobić to do grudnia 2023 roku, jednak w przypadku większych pracodawców (250 i więcej pracowników) datą obowiązywania przepisów będzie najprawdopodobniej  data przyjęcia aktu prawnego. Projektowana ustawa ma również minimalne wymogi dotyczące kanałów zgłoszeń, zaś przyjęte rozwiązania będą musiały zostać uzgodnione z przedstawicielami pracowników.

Kancelaria TURCZA specjalizuje się w obszarze compliance, w tym również w zakresie sporządzania kompletnej dokumentacji dotyczącej tematyki sygnalizowania naruszeń prawa w organizacjach. Zachęcamy do kontaktu oraz indywidualnej wyceny usługi.