Zakup samochodu a rękojmia za wady – jak powinna wyglądać umowa?

Dokonując zakupu samochodu – zarówno nowego jak i używanego, kupujący powinien dokładnie przeanalizować umowę przed podpisaniem. Jej treść może być bowiem kluczowa, jeżeli podczas użytkowania pojazdu okaże się, że posiada on wady. Jak zatem powinna zostać skonstruowana prawidłowa umowa?

Rękojmia za wady

Przepis art. 556 ustawy Kodeksu cywilnego (Dz.U.2020.1740 tj. z dnia 2020.10.08) ustanawia odpowiedzialność sprzedawcy za wadę fizyczną lub prawną rzeczy sprzedanej. Odpowiedzialność tą nazywa się mianem odpowiedzialności z tytułu rękojmi. Powstaje od momentu zawarcia umowy. Co bardzo istotne, odpowiedzialność ta wynika wprost z ustawy, a nie z samej treści zawartej umowy sprzedaży. Ma charakter odpowiedzialności obiektywnej czyli niezależnej od winy oraz wiedzy sprzedawcy. Zatem aby móc powołać się na odpowiedzialność z tytułu rękojmi wystarczającą przesłanką będzie istnienie wady (a nie powstanie szkody) rozumianej jako niezgodność rzeczy sprzedanej z umową sprzedaży. Podstawą odpowiedzialności może być także wada, która nie zmniejsza wartości rzeczy albo nawet ją zwiększa (np. posiadanie klimatyzacji w pojeździe, której kupujący nie chciał).

Zakup pojazdu używanego

Czy na ten rodzaj odpowiedzialności można się powołać dokonując zakupu samochodu używanego? Na to pytanie odpowiedział  Sąd Najwyższy w uchwale z 21.03.1977 r. (sygn. akt: III CZP 11/77, OSNC 1977/8, poz. 132) wyjaśniając że odpowiedzialność za wady fizyczne rzeczy występuje również w przypadku sprzedaży rzeczy używanych. Odpowiedzialność ta nie dotyczy jednak zmniejszenia wartości lub użyteczności rzeczy, które jest normalnym następstwem jej prawidłowego używania.

Zwolnienie sprzedawcy od odpowiedzialności

Sprzedawca jest zwolniony od odpowiedzialności z tytułu rękojmi, jeżeli kupujący wiedział o wadzie w chwili zawarcia umowy. Ponadto, gdy przedmiotem sprzedaży są rzeczy oznaczone tylko co do gatunku albo rzeczy mające powstać w przyszłości, sprzedawca jest zwolniony od odpowiedzialności z tytułu rękojmi, jeżeli kupujący wiedział o wadzie w chwili wydania rzeczy. Przepisu tego nie stosuje się, gdy kupującym jest konsument.

Co więcej, strony umowy mogą odpowiedzialność z tytułu rękojmi rozszerzyć, ograniczyć lub wyłączyć. Jeżeli kupującym jest konsument, ograniczenie lub wyłączenie odpowiedzialności z tytułu rękojmi jest dopuszczalne tylko w przypadkach określonych w przepisach szczególnych. Do całkowitego wyłączenia odpowiedzialności sprzedawcy może dojść wyłącznie w relacji między równorzędnymi podmiotami (między przedsiębiorcami albo między osobami niedziałającymi w charakterze przedsiębiorców) albo w sytuacji, w której to kupujący jest przedsiębiorcą, a sprzedawca konsumentem. Zatem tego typu wyłącznie odpowiedzialności jest niedopuszczalne w sytuacji, w której kupujący jest konsumentem. Postanowienie sprzeczne z tą normą należy uznać za bezskuteczne, co jednakże nie wpływa na skuteczność pozostałej części umowy.

Należy zwrócić zatem uwagę, że propozycja wyłączenia odpowiedzialności pochodzi zwykle od sprzedawcy. W takim przypadku ważne jest zwrócenie uwagi na zrozumiałość, czytelność i jednoznaczność propozycji sformułowanej przez sprzedawcę. W wyroku z dnia 9 października 1998 r., III CKN 633/97, Sąd Najwyższy uznał, że zamieszczona w umowie sprzedaży adnotacja o wiedzy kupującego o stanie technicznym samochodu nie stanowi oświadczenia o wyłączeniu odpowiedzialności sprzedawcy z tytułu rękojmi za wady fizyczne rzeczy sprzedanej.

Uprawnienia kupującego

Jeżeli rzecz sprzedana ma wadę, kupujący może złożyć oświadczenie o obniżeniu ceny albo odstąpieniu od umowy, chyba że sprzedawca niezwłocznie i bez nadmiernych niedogodności dla kupującego wymieni rzecz wadliwą na wolną od wad albo wadę usunie. Ograniczenie to nie ma zastosowania, jeżeli rzecz była już wymieniona lub naprawiana przez sprzedawcę albo sprzedawca nie uczynił zadość obowiązkowi wymiany rzeczy na wolną od wad lub usunięcia wady.

Ponadto jeżeli kupującym jest konsument, może zamiast zaproponowanego przez sprzedawcę usunięcia wady żądać wymiany rzeczy na wolną od wad albo zamiast wymiany rzeczy żądać usunięcia wady, chyba że doprowadzenie rzeczy do zgodności z umową w sposób wybrany przez kupującego jest niemożliwe albo wymagałoby nadmiernych kosztów w porównaniu ze sposobem proponowanym przez sprzedawcę. Przy ocenie nadmierności kosztów uwzględnia się wartość rzeczy wolnej od wad, rodzaj i znaczenie stwierdzonej wady, a także bierze się pod uwagę niedogodności, na jakie narażałby kupującego inny sposób zaspokojenia.

Obniżona cena powinna pozostawać w takiej proporcji do ceny wynikającej z umowy, w jakiej wartość rzeczy z wadą pozostaje do wartości rzeczy bez wady.

Podkreślić należy, że kupujący nie może odstąpić od umowy, jeżeli wada jest nieistotna.

Weryfikacja umowy

W świetle wyżej opisanych regulacji, w pierwszej kolejności należy przyjrzeć się pomiędzy jakimi podmiotami zawierana jest umowa sprzedaży. Jeżeli sprzedawca jest przedsiębiorcą, zaś kupujący konsumentem, odpowiedzialność z tytułu rękojmi nie może zostać wyłączona. Taki zapis w umowie należy uznać za bezskuteczny aczkolwiek zawsze warto wskazać sprzedawcy, że ma on zostać usunięty z treści umowy.

Następnie należy zwrócić uwagę na to aby aby cena w umowie zgadzała się z ceną rzeczywiście płaconą. W przypadku ewentualnego skorzystania z prawa do rękojmi i odstąpienia od umowy, sprzedawca będzie bowiem chciał wypłacić kwotę określoną w umowie a nie tą, która faktycznie została uiszczona przez kupującego.

W przypadku wątpliwości co do treści umowy oraz weryfikacji zabezpieczenia interesów strony warto skonsultować się z prawnikiem, który wskaże swoje rekomendacje i pomoże zmodyfikować treść umowy, tak aby była ona jak najbardziej korzystna dla kupującego.