Projekt ustawy o fundacji rodzinnej

Pozycja firm rodzinnych na rynku ma szczególne znaczenie. Dorobek pracy wielu pokoleń, budzi zaufanie wśród potencjalnych klientów czy kontrahentów. Statystycznie jednak młodsze pokolenia nie wykazują chęci kontynuowania biznesu „po rodzicach”. Oznacza to, że w ciągu kilku lat znaczna część firm rodzinnych może przejść w obce ręce, tracąc w ten sposób szczególną, tworzoną przez lata więź pomiędzy biznesem a jego właścicielami. Pomysł rozwiązania potencjalnego problemu i uregulowania w polskim prawie możliwości tworzenia fundacji rodzinnej zgłosiło do Ministerstwa Rozwoju, Pracy i Technologii środowisko firm rodzinnych, którego przedstawiciele brali aktywy udział w pracach.

Tym samym, w dniu 22 marca 2021 r. na stronie Rządowego Centrum Legislacji opublikowano projekt ustawy o fundacjach rodzinnych, który wprowadza do porządku prawnego nowy podmiot w postaci Fundacji rodzinnej (link do projektu: https://legislacja.rcl.gov.pl/projekt/12344906.). Wprowadzenie do polskiego systemu prawnego instytucji fundacji rodzinnej ma na celu zwiększenie szans na skuteczną sukcesję w firmach rodzinnych, budowę silnych rodzimych marek oraz akumulację polskiego kapitału, jak również stworzenie możliwości dla nowych inwestycji. Celem fundacji rodzinnej ma być, z jednej strony zachowanie przedsiębiorstwa oraz majątku w strukturach rodzinnych, z drugiej zaś , ochrona firmy rodzinnej przed wstrząsem związanym ze zmianą jej właściciela. Ma to być przede wszystkim narzędzie do przeprowadzenia wielopokoleniowej sukcesji biznesu.

Polska fundacja rodzinna jest wzorowana na podobnych podmiotach, działających w wielu państwach europejskich, m.in. Austrii, Niemczech i Liechtensteinie. Projekt adresowany jest przede wszystkim do przedsiębiorców prowadzących biznes na większą skalę i myślących o budowaniu firmy w wielopokoleniowej perspektywie.

Aby powstała fundacja rodzinna konieczne będzie sporządzenie aktu założycielskiego przez notariusza lub testamentu zawierającego oświadczenie o utworzeniu fundacji rodzinnej.  Do nazwy fundacji dołączony zostanie dopisek „Fundacja Rodzinna” lub skrót „F.R”. Sprawy fundacji poprowadzi zarząd i co do zasady będzie mogła ona podlegać wewnętrznemu nadzorowi rady protektorów.

Fundacja nie będzie mogła prowadzić działalności gospodarczej, będzie jednak mogła prowadzić działalność operacyjną, rozumianą jako pasywne pomnażanie majątku. Tym samym, zadaniem Fundacji rodzinnej będzie gromadzenie, zarządzanie i ochrona majątku fundatora, zgodnie z jego wolą wyrażoną w statucie oraz zapewnianie środków dla wskazanych beneficjentów, w szczególności osób bliskich fundatorowi i organizacjom pożytku publicznego. Fundator będzie wnosił do fundacji rodzinnej mienie przeznaczone na realizację jej celów o wartości co najmniej 100 000 złotych. Fundatorem będzie mogła zostać osoba fizyczna posiadająca pełną zdolność do czynności prawnych, w tym m.in. prawo swobodnego dysponowania swoim majątkiem. Fundację rodzinną będzie mogło utworzyć także kilku fundatorów.

Co szczególnie interesujące dla potencjalnych beneficjentów to opodatkowanie, a raczej jego brak.  Wniesienie majątku firmowego do fundacji rodzinnej nie będzie opodatkowane. Opodatkowanie fundacji rodzinnej i beneficjentów co do zasady ma uwzględniać związki rodzinne z fundatorem.  Stąd, w przypadku likwidacji fundacji osoby najbliższe fundatorowi (małżonek, zstępni, wstępni, pasierb, rodzeństwo, ojczym i macocha) będą zwolnieni od podatku, jeżeli przedmiotem świadczenia będzie mienie wniesione do fundacji przez fundatora. Pozostali nabywcy świadczeń zapłacą podatek w wysokości 19% podstawy opodatkowania. Warto zaznaczyć, że obecnie taki przychód (np.: przychody z innych źródeł, o których mowa w art. 10 ust. 1 pkt 9 ustawy PIT) mógłby być opodatkowany nawet stawką 32%, nie licząc 4% daniny solidarnościowej.

Przychód otrzymany przez fundację rodzinną od fundatora przeznaczony na realizację celów tej fundacji oraz fundusz operatywny nie będzie przychodem w rozumieniu ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych.  Działalność operacyjna (własna) fundacji rodzinnej będzie opodatkowana na zasadach ogólnych, jednakże fundacja rodzinna nie będzie uprawniona do korzystania z tzw. małego CIT-u. Jeśli fundacja będzie posiadać akcje lub udziały w spółkach, to będzie uzyskiwała przychody z dywidend ze spółek rodzinnych – a wypłaty z tych spółek będą już opodatkowane (brak zwolnienia dywidendowego). 

Projekt ustawy nowej ustawy nowelizuje również przepisy prawa spadkowego dotyczące zachowku (tj. uprawnienia bliskich krewnych spadkodawcy do żądania zapłaty określonej kwoty od osób, które nabyły prawa do spadku). Przewidziano m.in. możliwość zrzeczenia się zachowku, rozłożenia go na raty, odroczenia terminu płatności czy obniżenia jego wysokości. Ponadto świadczenia otrzymane od fundacji rodzinnej przez uprawnionego obniżą wartość zachowku.

Ogłoszenie projektu ustawy to  duży przełom w myśleniu prawodawców o sukcesji w ramach firm rodzinnych. Ogół proponowanych rozwiązań daje realną szansę na utrzymanie polskich firm rodzinnych w rękach najbliższych oraz na akumulację polskiego kapitału. Firmy rodzinne będą miały szansę na realizację marzeń o wielopokoleniowych podmiotach, które zachowają swój rodzimy charakter. Według założeń, projekt ustawy może trafić do parlamentu w drugiej połowie 2021 r., a sama ustawa miałaby wejść w życie z dniem 1 stycznia 2022 r.