Warunki uzyskania klauzuli wykonalności przeciwko wspólnikom spółki komandytowej

Spółka komandytowa jest osobową spółką prawa handlowego, będącą odrębnym od wspólników podmiotem prawa, prowadzącym przedsiębiorstwo pod własną firmą. Może ona we własnym imieniu nabywać prawa, w tym własność nieruchomości i inne prawa rzeczowe, zaciągać zobowiązania, pozywać i być pozywana. W spółce takiej wobec wierzycieli za zobowiązania spółki co najmniej jeden wspólnik odpowiada bez ograniczenia (komplementariusz), a odpowiedzialność co najmniej jednego wspólnika (komandytariusza) jest ograniczona do umówionej kwoty (sumy komandytowej). W dzisiejszym artykule zajmiemy się przede wszystkim na omówieniu odpowiedzialności komplementariusza oraz warunków uzyskania klauzuli wykonalności przeciwko nim.

W pierwszej kolejności należy zwrócić uwagę, iż do spółki komandytowej stosuje się odpowiednio przepisy o spółce jawnej, chyba że ustawa stanowi inaczej (art. 103 § 1 kodeksu spółek handlowych) Natomiast zgodnie z art. 22 § 2 k.s.h. wynika, iż: każdy wspólnik odpowiada za zobowiązania spółki bez ograniczenia całym swoim majątkiem solidarnie z pozostałymi wspólnikami oraz ze spółką. A więc przedmiotowa odpowiedzialność ma charakter subsydiarny, nieograniczony, osobisty i solidarny. Oznacza to także, iż wspólnik taki odpowiada całym swoim majątkiem bez ograniczeń a wierzyciel może skierować egzekucję przeciwko dowolnemu składnikowi tego majątku. Może to zrobić w stosunku do jednego z komplementariuszy, do kilku z nich lub do wszystkich. W tym zakresie Wierzyciela ogranicza jedynie zasada subsydiarności – co oznacza, że egzekucja z majątku komplementariusza może zostać wszczęta dopiero wtedy, gdy egzekucja z majątku spółki okazała się bezskuteczna lub, gdy jest oczywiste, że egzekucja ta będzie bezskuteczna.

Ustawodawca przewidział  możliwość nadania klauzuli wykonalności orzeczeniu – pierwotnie wydanemu przeciwko spółce – wobec jej wspólników, jeżeli bez ograniczeń odpowiadają oni całym swoim majątkiem za zobowiązania spółki. Zgodnie z art. 778(1) kodeksu postępowania cywilnego (dalej jako: „k.p.c.”), tytułowi egzekucyjnemu wydanemu przeciwko spółce jawnej, spółce partnerskiej, spółce komandytowej lub spółce komandytowo-akcyjnej sąd nadaje klauzulę wykonalności przeciwko wspólnikowi ponoszącemu odpowiedzialność bez ograniczenia całym swoim majątkiem za zobowiązania spółki, jeżeli egzekucja przeciwko spółce okaże się bezskuteczna, jak również wtedy, gdy jest oczywiste, że egzekucja ta będzie bezskuteczna.

W tym miejscu celowe jest również zdefiniowanie istoty bezskuteczności egzekucji. Jak stwierdził między innymi Sąd Apelacyjny w Poznaniu z dnia 16 czerwca 1992 r., w sprawie o sygn. akt: I AC 183/92,: uprzednie prowadzenie egzekucji przeciwko spółce nie jest potrzebne, gdy z okoliczności sprawy wynika niezbicie, że spółka nie ma żadnego majątku, z którego wierzyciel mógłby uzyskać zaspokojenie swojej należności (jak np. wówczas, gdy jedynym majątkiem spółki jest nieruchomość obciążona ponad swą wartość wierzytelnościami innych osób, korzystających z pierwszeństwa zaspokojenia.

Z powyższego orzeczenia wynika więc, że nie jest konieczne, aby wierzyciel musiał wyczerpać wszelkie sposoby egzekucji, w szczególności nie jest konieczne, aby przedłożył prawomocne postanowienie o umorzeniu postępowania egzekucyjnego z uwagi na fakt, że z egzekucji nie uzyska się kwoty wyższej od kosztów egzekucyjnych (art. 824 § 1 pkt. 3 k.p.c.). Wystarczającym dowodem bezskuteczności egzekucji można wykazać między innymi poprzez przedłożenie wykazu majątku, sporządzonym na żądanie wierzyciela, lub aktualny bilans spółki – jeżeli wynika z nich w sposób nie budzący wątpliwości, że majątek spółki nie wystarczy na pokrycie dochodzonych wierzytelności. Orzecznictwo potwierdza również, że powyższe działania są dopuszczalne także w przypadku wykreślania spółki z rejestru

Istotne jest także, że bezskuteczność egzekucji nie musi dotyczyć całego majątku spółki. Jeśli nawet jest skuteczna co do części, ale nie pozwala na zaspokojenie wszystkich wymagalnych wierzytelności, sąd powinien przychylić się do wniosku wierzyciela o nadanie klauzuli wykonalności na wspólników spółki..

Pozostaje do wyjaśnienia również kwestia, czy wniosek o nadanie klauzuli wykonalności wobec wspólników spółek osobowych odnosi się do wszystkich wspólników, tj. byłych i obecnych, czy też tylko aktualnie pełniących tę funkcję.

W doktrynie i judykaturze dominuje pogląd, że na podstawie art. 778 (1) k.p.c. klauzulę wykonalności wobec wspólnika spółki osobowej możemy uzyskać, tylko jeżeli jest on aktualnie – w chwili wszczęcia postępowania w sprawie, w której wydany został tytuł egzekucyjny przeciwko spółce – jej wspólnikiem (wyrok Trybunału Konstytucyjnego, sygn. akt SK 31/15).

W porównaniu do „zwykłego procesu”, postępowanie klauzulowe jest mniej sformalizowane. Oznacza, to, że sąd rozpatrując wniosek, będzie badał czy zostały spełnione dwie ustawowe przesłanki. Po pierwsze, czy:

1. wspólnik, na którego ma być wydana klauzula wykonalności, odpowiada całym swoim majątkiem za zobowiązania spółki – tutaj ma znaczenie odpowiedzialność wynikająca z przepisów prawa, nie zaś wewnętrzne uregulowania pomiędzy wspólnikami,
2. egzekucja okazała się lub oczywiste jest, że będzie bezskuteczna.

Sąd zatem nie rozpatruje sprawy merytorycznie, nie musimy ponownie też udowadniać, że nasze roszczenie przeciwko spółce jest zasadne. Jeżeli zostały spełnione przesłanki, sąd nadaje klauzulę wykonalności, która uprawnia do wszczęcia egzekucji bezpośrednio przeciwko danemu wspólnikowi.

Zdecydowanie uznać należy, że wystąpienie z wnioskiem o nadanie klauzuli wykonalności przeciwko wspólnikom spółki osobowej odpowiadającym całym swoim majątkiem osobistym za zobowiązania tej spółki jest dla wierzyciela bardzo korzystne. Ustawodawca założył bowiem, że nie ma potrzeby, aby sąd ponownie badał dane roszczenie, jeżeli wspólnik odpowiada całym swoim majątkiem osobistym za zobowiązanie spółki.

Postępowanie klauzulowe z założenia jest więc postępowaniem szybkim i ekonomicznym. Co również istotne, opłata od niniejszego wniosku wynosi 50 zł, zgodnie z art. 71 ust. 4 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych.