Działalność gospodarcza

Odpowiedzialność przewoźnika za uszkodzenie towaru według konwencji CMR

Transport drogowy towarów niesie ze sobą pewne ryzyka. Jednym z częstszych jest powstanie szkody w przewożonym ładunku. Pytania które wówczas powstają to m.in. Kiedy przewoźnik odpowiada za uszkodzony towar? A także czy może zwolnić się od tej odpowiedzialności? Odpowiedzi na te i inne pytania udzielają nam następujące akty prawne tj. Konwencja o umowie międzynarodowego przewozu drogowego towarów (CMR) i Protokół podpisania, sporządzone w Genewie 19 maja 1956 r. (dalej jako: „ konwencja CMR”) oraz ustawa prawo przewozowe z dnia 15 listopada 1984 r. Celem niniejszego artykułu będzie przybliżenie Państwu zasad odpowiedzialność przewoźnika za przewożony towar na gruncie prawa międzynarodowego, czyli na podstawie konwencji CMR.

Słowem wstępu wskazać należy, iż zapisy konwencji stosuje się do wszelkich umów na przewóz drogowy, zarobkowy niezależnie od miejsca zamieszkania i przynależności państwowej stron, jeżeli miejsce przyjęcia przesyłki do przewozu i miejsca przewidziane dla jej dostawy, stosownie do ich oznaczenia w umowie, znajdują się w dwóch różnych krajach, z których przynajmniej jeden jest krajem umawiającym się. W praktyce oznacza to, że aby przewoźnik podlegał reżimowi prawnemu konwencji CMR, musi przewozić towar pomiędzy dwoma odmiennymi krajami, przykładowo z Polski do Niemiec.

Zgodnie z poglądem piśmiennictwa, przyjmuje się, że uszkodzenie towaru ma miejsce, gdy doszło do zmian jakościowych, które prowadzą do obniżenia wartości użytkowej lub handlowej towaru (tak m.in. W. Górski, Umowa przewozu…, s. 225; H. Piekarczyk, Odpowiedzialność przewoźnika…, s. 215). Uszkodzenie może zatem dotyczyć całości przewożonego towaru lub jego części. W tym miejscu warto nadmienić, iż oba wymienione elementy (zmiana jakościowa i obniżenie się wartości towaru) muszą wystąpić łącznie.

Odpowiedzialność przewoźnika

Zgodnie z art. 17 Konwencji CMR „przewoźnik odpowiada za całkowite lub częściowe zaginięcie towaru lub za jego uszkodzenie, które nastąpiło w czasie między przyjęciem towaru a jego wydaniem, jak również za opóźnienie dostawy”. Wobec tego odpowiedzialność odszkodowawcza na gruncie tego przepisu zaistnieje, gdy łącznie spełnione zostaną 3 przesłanki:

  • Zaistnienie określonego zdarzenia w postaci np. uszkodzenia towaru,
  • Powstanie szkody z tego tytułu,
  • Związek przyczynowy pomiędzy zdarzeniem, a szkodą.

Uwolnienie się od powyższej odpowiedzialności jest możliwe, gdy zaginięcie, uszkodzenie lub opóźnienie spowodowane zostało winą osoby uprawnionej, jej zleceniem nie wynikającym z winy przewoźnika, wadą własną towaru lub okolicznościami, których przewoźnik nie mógł uniknąć i których następstwom nie mógł zapobiec ( art. 17 ust. 2 konwencji CMR). Idąc dalej przewoźnik jest zwolniony również od swej odpowiedzialności, jeżeli zaginięcie lub uszkodzenie towaru powstało ze szczególnego niebezpieczeństwa wynikającego z jednej lub kilku następujących przyczyn:

a) użycie pojazdów otwartych i nie przykrytych opończą, jeżeli to użycie było wyraźnie uzgodnione i zaznaczone w liście przewozowym;

b) brak lub wadliwe opakowanie, jeżeli towary, ze względu na swe naturalne właściwości, w razie braku lub wadliwego opakowania, narażone są na zaginięcie lub uszkodzenie;

c) manipulowanie, ładowanie, rozmieszczenie lub wyładowanie towaru przez nadawcę lub przez odbiorcę albo przez osoby działające na rachunek nadawcy lub odbiorcy;

d) naturalne właściwości niektórych towarów, mogące powodować całkowite lub częściowe ich zaginięcie albo uszkodzenie, w szczególności przez połamanie, rdzę, samoistne wewnętrzne zepsucie, wyschnięcie, wyciek, normalny ubytek lub działanie robactwa i gryzoni;

e) niedostateczność lub wadliwość cech lub numerów na sztukach przesyłki;

f) przewóz żywych zwierząt

W tym miejscu podnieść należy, że wszelkie uzgodnienia w tym zakresie powinny bezwzględnie znaleźć się w liście przewozowym, ponieważ jakiekolwiek ustne porozumienia w tej sytuacji nie będą stanowić przesłanki zwalniającej z odpowiedzialności. Ponadto zgodnie z procedurą opisaną w Konwencji CMR odbiorca przesyłki musi zgłosić ewentualne zastrzeżenia przewoźnikowi, który dostarczył transport. Jeśli towar zostanie sprawdzony a odbiorca nie zgłosi żadnych zastrzeżeń w określonym czasie (najpóźniej 7 dni od daty dostawy w przypadku uszkodzeń niewidocznych) dalsze podnoszenie zarzutu uszkodzenia towaru jest niedopuszczalne.

 

Odszkodowanie od przewoźnika za uszkodzony towar

Zgodnie z zapisami konwencji CMR wysokość odszkodowania za uszkodzony towar oblicza się według wartości towaru w miejscu i czasie przyjęcia go do przewozu. Wartość takiego towaru określa się z kolei według:

1) ceny giełdowej, bądź w razie jej braku,

2) bieżącej ceny rynkowej, a w razie braku jednej i drugiej,

3) zwykłej wartości towarów tego samego rodzaju i jakości.

Podsumowanie

Uszkodzenie towaru to rzecz niezwykle powszechna w transporcie. Niekiedy, jak wskazaliśmy powyżej spowodowane jest to winą samego przewoźnika (lub innych osób uprawnionych), innym razem wynikają z wady własnej towaru, okoliczności których przewoźnik nie mógł uniknąć lub ze szczególnego niebezpieczeństwa wynikającego z określonych przyczyn. Dlatego też wskazane jest pamiętać o zasadach dotyczących tego, jak powinno następować zgłoszenie uszkodzenia towaru, oraz w jakich sytuacjach odpowiedzialność nie obarcza przewoźnika.

Autorzy:

Aleksandra Tąkiel

Aleksandra Tąkiel

Radca prawny

Email: biznesprawnik@turcza.com.pl
Telefon: +48 61 666 37 60
Mec. Aleksandra Tąkiel specjalizuje się w prawie cywilnym materialnym, procesowym oraz gospodarczym, z szczególnym uwzględnieniem świadczenia pomocy prawnej w zakresie egzekucji należności.