Mała Spółka Akcyjna, czyli jak ułatwić biznes? Kontrowersyjna zmiana w ksh.

Zakładając firmę, poszukuje się najkorzystniejszej formy organizacyjno-prawnej działalności gospodarczej. Tym samym konieczne jest rozważenie odmienności jakimi charakteryzują się poszczególne formy organizacyjne. Należy zwrócić uwagę na kwestie odpowiedzialności, którą mogą ponosić zarówno wspólnicy, wspólnicy subsydiarnie ze spółką, jak i sama spółka. Istotne znaczenie, zwłaszcza dla nowych przedsiębiorców mogą mieć również koszty, jakie wiążą się z utworzeniem danej spółki, czy prowadzeniem jej księgowości. W polskim porządku prawnym wyróżniamy spółki handlowe, których tworzenie i funkcjonowanie uregulowane jest w Kodeksie spółek handlowych, a także spółkę cywilną, która może zostać utworzona na podstawie przepisów Kodeksu cywilnego. Spółki handlowe dzielimy dodatkowo na osobowe (spółka jawna, spółka partnerska, spółka komandytowa, spółka komandytowo-akcyjna) oraz kapitałowe (spółka z ograniczoną odpowiedzialnością, spółka akcyjna).

Do grupy wymienionych wyżej spółek już niedługo dołączy również tzw. prosta spółka akcyjna (PSA) – wprowadzona za pośrednictwem ustawy z dnia 19 lipca 2019 r. o zmianie ustawy – Kodeks spółek handlowych oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. poz. 1655 ze zm.). Jednak zgodnie z rządowym projektem ustawy o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw (druk sejmowy nr 45 i 45A) początkowe wejście przepisów na dzień 01 marca 2020 roku, zostało przesunięte na dzień 01 marca 2021 r.

Sama prosta spółka akcyjna wzbudza kontrowersje już od czasu opublikowania projektu jej mechanizmów. Nowa instytucja ma cechować się łatwością zakładania i likwidowania,  a także prostotą w prowadzeniu oraz niskimi kosztami. Jest to spółka „idealna” dla tzw. Startupów. Dla wielu rozpoczynających biznes najważniejsze będzie to, że minimalny kapitał akcyjny wynosić będzie – 1,00 zł. Prosta spółka akcyjna jest hybrydą dotychczas stosowanych rozwiązań. Z jednej strony – jak w spółkach osobowych – wkładem do spółki będą mogły być usługi i praca, a z drugiej – występuje cały szereg instytucji typowych dla spółki kapitałowej.

Akcje prostej spółki akcyjnej występują wyłącznie w formie zdematerializowanej. Oznacza to, że jedynym sposobem doniosłego prawnie uzewnętrznienia praw udziałowych akcjonariusza staje się wpis do rejestru prowadzonego w formie elektronicznej. Zdematerializowane akcje w PSA, podobnie jak w przypadku spółki akcyjnej, mają charakter deklaratywnych papierów wartościowych. Oznacza to, że w przypadku powstania spółki lub emisji nowych akcji prawa podmiotowe akcjonariusza powstają już z chwilą wpisu spółki do rejestru albo wpisu do rejestru nowej emisji akcji. Konsekwencją bezwarunkowej i obligatoryjnej dematerializacji akcji jest brak rozróżnienia na akcje imienne i na okaziciela. Przepisy przewidują bowiem zawarcie wyłącznie jednej umowy z podmiotem prowadzącym rejestr. Ustanowienie wielu podmiotów prowadzących rejestr akcjonariuszy PSA – np. dla różnych serii akcji – mogłoby być niebezpieczne dla integralności danych zawartych w rejestrze. Rejestr akcjonariuszy PSA jest ewidencją (depozytem) zdematerializowanych papierów wartościowych o prostej strukturze, prowadzonej przez podmioty, które mogą nie pozostawać w jakiejkolwiek relacji techniczno – organizacyjnej pomiędzy sobą (np. notariusze). Każdy z akcjonariuszy prostej spółki akcyjnej, niezależnie od liczby akcji i wartości wkładów wniesionych do spółki, posiada ustawowe prawo indywidualnej kontroli. Model wykonywania przez akcjonariuszy prostej spółki akcyjnej uprawnień kontrolnych ukształtowany został analogicznie jak w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością. Co ważne, nie jest możliwe wyłączenie lub ograniczenie prawa indywidualnej kontroli w umowie prostej spółki akcyjnej.

Zmiany budzą uzasadnione obawy w doktrynie. W liście otwartym opublikowanym na początku 2019 r. zwrócono uwagę, że nowe rozwiązania będą zagrożeniem dla bezpieczeństwa obrotu. Należy mieć na względzie obie strony, tzn.: nie tylko tych, którzy biznes zakładają, lecz także wierzycieli i inwestorów, którzy przez zastosowanie niektórych rozwiązań mogą nie być odpowiednio ochronieni przed niewypłacalnością prostej spółki akcyjnej. Prosta spółka akcyjna została pomyślana przede wszystkim jako podmiot umożliwiający, a przede wszystkim ułatwiający inwestowanie w nowe technologie oraz działalność innowacyjną. Analizując treść uchwalonych przepisów kodeksu spółek handlowych bardzo prawdopodobne wydaje się, że prosta spółka akcyjna będzie obok spółki z ograniczoną odpowiedzialnością jedną z najchętniej wybieranych form prowadzenia działalności gospodarczej.

Niezwykle ważnym elementem PSA będzie również ograniczona odpowiedzialność akcjonariuszy. Sam wspólnik ryzykuje jedynie taką częścią swojego majątku, jaką wniósł do spółki jako wkład. W przypadku więc, zaciągnięcia przez spółkę długów przekraczających wysokość tego wkładu, majątek osobisty wspólnika nie jest zagrożony. Sytuacja jest odwrotna kiedy wspólnik ten jednocześnie zasiada w zarządzie spółki. Może on zostać wtedy pociągnięty do odpowiedzialności osobistej jeżeli zarząd zaciągnie zobowiązania, których spółka spłacić nie może.

Podejmując decyzję, co do odpowiedniej formy prowadzenia działalności, jest przede wszystkim zrozumienie różnic pomiędzy poszczególnymi typami spółek. Poniżej znajduje się zestawienie wybranych cech spółek kapitałowych (Sp. z o.o., S.A. i PSA).

Na zakończenie warto wspomnieć, iż PSA. to nie jedyna zmiana w Kodeksie Spółek Handlowych, która czeka nas w najbliższym czasie. Od dnia 05 sierpnia 2020 r. Rządowe Centrum Legislacji opublikowało szczegółowe założenia projektu zmian w Kodeksie spółek handlowych. Zakłada on przede wszystkim wprowadzenie tzw. prawa holdingowego regulującego relacje prywatno-prawne spółki dominującej i spółek zależnych. Zmiany obejmują również stworzenie kategorii „interesu grupy spółek” oraz instytucji holdingu faktycznego, której brakowało w dotychczasowych przepisach. Projekt zakłada też m.in. uszczegółowienie praw i obowiązków rad nadzorczych spółek w celu zwiększenia ich kompetencji, a także wyeliminowania rozbieżności doktrynalnych i praktycznych w zakresie funkcjonowania spółek.