Termin przedawnienia roszczeń o zwrot zaliczki uiszczonej w związku z zamiarem zawarcia umowy przyrzeczonej

1. Termin przedawnienia roszczeń z umowy przedwstępnej

Zgodnie z przepisem art. 390 § 3 Kodeksu cywilnego Roszczenia z umowy przedwstępnej przedawniają się z upływem roku od dnia, w którym umowa przyrzeczona miała być zawarta. Jeżeli sąd oddali żądanie zawarcia umowy przyrzeczonej, roszczenia z umowy przedwstępnej przedawniają się z upływem roku od dnia, w którym orzeczenie stało się prawomocne.

2. Roszczenia z umowy przedwstępnej

Przez roszczenia z umowy przedwstępnej należy rozmieć roszczenia objęte treścią stosunku wynikającego z tej umowy, a mianowicie roszczenie odszkodowawcze na podstawie przepisu art. 390 § 1 Kodeksu cywilnego, zgodnie z treścią którego Jeżeli strona zobowiązana do zawarcia umowy przyrzeczonej uchyla się od jej zawarcia, druga strona może żądać naprawienia szkody, którą poniosła przez to, że liczyła na zawarcie umowy przyrzeczonej. Strony mogą w umowie przedwstępnej odmiennie określić zakres odszkodowania, a także roszczenie o zawarcie umowy przyrzeczonej na podstawie przepisu art. 1047 § 1 Kodeksu postępowania cywilnego, zgodnie z treścią którego Jeżeli dłużnik jest obowiązany do złożenia oznaczonego oświadczenia woli, prawomocne orzeczenie sądu zobowiązujące do złożenia oświadczenia zastępuje oświadczenie dłużnika.

Dodatkowo, z uwagi na zdanie drugie zamieszczone w przepisie art. 390 Kodeksu cywilnego, strony umowy mogą poszerzyć  możliwe dochodzone w przyszłości roszczenia np. z tytułu zadatku lub kary umownej.

3. Zaliczka jako roszczenie z umowy przedwstępnej

Uregulowanie zaliczki na etapie umowy przedwstępnej prowadzi do częściowego lub całościowego spełnienia świadczenia przed powstaniem świadczenia wzajemnego. Mając powyższe na uwadze, w przypadku skutecznego zawarcia umowy przyrzeczonej, wpłacona kwota zostaje zaliczona na poczet uprzednio ustalonej ceny. W sytuacji, kiedy umowa nie dochodzi do skutki, wpłacona zaliczka powinna zostać zwrócona jako świadczenie nienależne, z uwagi na nieosiągnięcie zamierzonego celu świadczenia, bez względu na przyczynę. Kwota wpłaconych zaliczek powinna zostać przez drugą stronę umowy zwrócona w pełnym zakresie. Wypłata ich całości lub części nie może zostać ograniczona na podstawie przepisu art. 409 Kodeksu cywilnego, zgodnie z treścią którego Obowiązek wydania korzyści lub zwrotu jej wartości wygasa, jeżeli ten, kto korzyść uzyskał, zużył ją lub utracił w taki sposób, że nie jest już wzbogacony, chyba że wyzbywając się korzyści lub zużywając ją powinien był liczyć się z obowiązkiem zwrotu (vide: wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 17 maja 2017 roku, sygn. akt: I ACa 320/16). Powyższe należy uargumentować faktem, iż podmiot który przyjął zaliczkę na etapie przedwstępnej umowy sprzedaży powinien liczyć się z tym, iż zobowiązanie do którego wykonania zmierza jeszcze nie powstało, a także, iż nie ma pewności, że dojdzie do zawarcia umowy przyrzeczonej.

4. Termin przedawnienia roszczenia o zwrot zaliczki

Jak wskazano powyżej wpłacona zaliczka w związku z zawarciem umowy przedwstępnej, w przypadku kiedy nie dojdzie do zawarcia umowy przyrzeczonej, powinna zostać zwrócona jako świadczenie nienależne. Nadto, przepisy jednoznacznie wskazują, iż roszczeniem z tytułu umowy przedwstępnej jest roszczenie odszkodowawcze lub roszczenie o zawarcie umowy przyrzeczonej. Brak wobec powyższego podstaw, aby do roszczenia o zwrot zaliczki zastosowanie miał przepis art. 390 § 3 Kodeksu cywilnego, ustalający roczny termin przedawnienia w stosunku do roszczeń wynikających  z umowy przedwstępnej. Roszczenie o zwrot zaliczki, która ma charakter nienależnego świadczenia nie wchodzi w zakres stosunku wynikającego z umowy przedwstępnej – jest elementem stosunku zobowiązaniowego.

Mając powyższe na uwadze termin przedawnienia roszczenia o zwrot zaliczki należy liczyć na podstawie ogólnego przepisu art. 118 Kodeksu cywilnego, zgodnie z treścią którego Jeżeli przepis szczególny nie stanowi inaczej, termin przedawnienia wynosi sześć lat , a dla roszczeń o świadczenia okresowe oraz roszczeń związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej – trzy lata. Jednakże koniec termin przedawnienia przypada na ostatni dzień roku kalendarzowego, chyba że termin przedawnienia jest krótszy niż dwa lata.

Jednocześnie nadmienić należy, iż nie należy mylić zaliczki z zadatkiem, ponieważ termin przedawnienia o zwrot zaliczki nie może mieć zastosowania wobec terminu przedawnienia o zwrot zadatku.

W razie pytań zapraszamy do kontaktu.