Prawo pracy

Równoważny czas pracy czy warto go wprowadzić w zakładzie pracy?

Od dobrej organizacji czasu pracy zależy nie tylko to czy pracownicy będą mieli czas dla bliskich i rozwijanie własnych pasji, ale także to czy pracodawcy nie będą musieli ponosić wyższych kosztów zatrudnienia związanych chociażby z pracą w godzinach nadliczbowych.

Pracodawcy powinni pamiętać, że oprócz podstawowego systemu czasu pracy, który stosowany jest w większość firm, istnieje możliwość dopasowania czasu pracy do rodzaju wykonywanej pracy i szczególnych potrzeb pracodawcy. Jedną z takich opcji jest zastosowanie równoważnego czasu pracy.

Istota i wymogi formalne

Ustawodawca wprowadzając równoważny czas pracy (art. 135 Kodeksu pracy), dopuścił odstępstwo od ogólnie przyjętej zasady stanowiącej, że czas pracy nie może przekraczać 8 godzin na dobę i 40 godzin tygodniowo w przeciętnym pięciodniowym tygodniu pracy. W równoważnym systemie czasu pracy istnieje, bowiem możliwość przedłużenia dobowego wymiaru czasu pracy do 12 godzin. Pracodawca musi jednak pamiętać, że taki przedłużony wymiar czasu pracy należy zrównoważyć krótszym dobowym wymiarem czasu pracy w innych dniach lub dniami wolnymi od pracy.  

Wprowadzenie równoważnego czasu pracy nie jest skomplikowane jednakże aby to zrobić pracodawca musi mieć obiektywne przesłanki uzasadniające jego zastosowanie, takie jak „rodzaj wykonywanej pracy lub jej organizacja”. Ustawodawca wprawdzie nie określił katalogu prac, które wymagałyby stosowania równoważnego systemu czasu pracy, pozostawiając tym samym pracodawcy pewnego rodzaju dowolność. W praktyce utarło się jednak jego stosowanie w takich branżach, jak np. rolnictwo, hotelarstwo, transport, zakłady pracy świadczące usługi dla ludności czy handel. Generalnie zatem chodzi o zakłady pracy, w których mamy do czynienia z pewnego rodzaju brakiem rytmiczności czy też spiętrzeniem prac jedynie w niektórych dniach lub okresach. Przykładowo, w sądach czy w urzędach w poniedziałki interesanci obsługiwani są dłużej niż przez 8 godzin, np. do godziny 18:00, zaś w piątki tylko do 15:00 a nawet do 14:00 w zależności od przyjętego rozkładu czasu pracy w danym zakładzie pracy.

Zalety zastosowania równoważnego czasu pracy

Równoważny system czasu pracy ma wiele zalet zwłaszcza dla pracodawcy i często świetnie sprawdza się w branżach, w których występuje czasowe zwiększenie natężenia pracy. Przy jego zastosowaniu istnieje małe ryzyko wystąpienia nadgodzin, chociaż nie można ich całkowicie wykluczyć. W tym systemie, pracą wykonywaną w nadgodzinach będzie dopiero praca wykonywana ponad normę dobową ustaloną w harmonogramie pracy. Co ciekawe, eksperci uznają, że skoro, co do zasady normą jest praca w wymiarze 8 godzin dziennie, to dopiero po przekroczeniu tej normy w ciągu dnia można mówić o pracy w godzinach nadliczbowych, nawet, jeśli tego dnia pracownik miał zaplanowane według grafiku tylko 6 godzin pracy. Powyższe nie wyklucza jednak możliwości wystąpienia godzin nadliczbowych związanych z przekroczeniem przeciętnej tygodniowej normy czasu pracy. Każdy przypadek należy jednak dokładnie zweryfikować, aby móc bez wątpienia stwierdzić czy doszło do pracy w godzinach nadliczbowych, czy też nie.

Wady równoważnego czasu pracy

Niniejszy system czasu pracy nie jest pozbawiony wad. Jedną z najbardziej uciążliwych dla pracodawców jest konieczność tworzenia harmonogramów (grafików) dla pracowników na każdy miesiąc. Wypada jednak zauważyć, że jeśli pracodawca ustali w wewnętrznych aktach zakładowych stały rozkład pracy, tj. w poniedziałek od 8-18, a od wtorku do czwartku od 8-16, z kolei w piątek od 8-14 wobec wszystkich pracowników, to nie wystąpi obowiązek tworzenia harmonogramu.

​Pamiętajmy także, że równoważny system czasu pracy ulega pewnym ograniczeniom, jeśli chodzi o niektóre grupy pracowników. I tak normy dobowej nie można przedłużyć ponad 8 godzin na dobę chociażby wobec pracownic w ciąży oraz bez zgody pracowników opiekujących się dzieckiem do 4 roku życia. Nadto nie u każdego pracodawcy możliwe będzie jego zastosowanie. Przykładowo nie jest możliwe wprowadzanie równoważnego systemu czasu pracy doraźnie tylko po to, by rozwiązać czasowe problemy nadmiernych nieobecności z uwagi na urlopy czy zwolnienia lekarskie pracowników.

Chcąc zoptymalizować czas pracy pracodawcy powinni jednak zawsze rozważyć, czy akurat w ich zakładzie pracy nie warto byłoby wprowadzić równoważnego system czasu pracy z uwagi na specyfikę wykonywanej pracy.

Autorzy:

Barbara Klimczyk

Barbara Klimczyk

Adwokat

Email: biznesprawnik@turcza.com.pl
Telefon: +48 61 666 37 60

Mec. Klimczyk specjalizuje się w rozwiązywaniu sporów z zakresu indywidualnego i zbiorowego prawa pracy oraz prawno-pracowniczych aspektów transportu i logistyki ze szczególnym uwzględnieniem zagadnień z zakresu czasu pracy kierowców. Posiada szeroką wiedzę i praktykę w prowadzeniu sporów sądowych.