Odpowiedzialność inwestora za zapłatę wynagrodzenia podwykonawcy

Zasady odpowiedzialności solidarnej inwestora i wykonawcy za zapłatę wynagrodzenia należnego podwykonawcy uregulowane zostały w przepisie art. 6471 k.c. Z uwagi na to, iż przepis ten ma bezwzględnie obowiązujący charakter, strony nie mogą wyłączyć odpowiedzialności inwestora wobec podwykonawcy, ani też umownie zmodyfikować jej zakresu. Oznacza to, iż postanowienia sprzeczne z art. 6471 k.c. są nieważne. Kiedy zatem dochodzi do powstania solidarnej odpowiedzialności inwestora?

Przesłanki odpowiedzialności inwestora

Z uwagi na surowy reżim solidarnej odpowiedzialności inwestora wraz z wykonawcą za zapłatę wynagrodzenia podwykonawcy, zgodnie z przepisem art. 647¹ k.c. koniecznym jest spełnienie następujących przesłanek:

1) w umowie o roboty budowlane, zawartej między inwestorem a wykonawcą strony winny określić szczegółowy zakres robót, które wykonawca będzie wykonywał osobiście, a które za pomocą imiennie wskazanych podwykonawców (647¹ 2 k.c.). Przy czym zakres robót przekazanych do wykonania podwykonawcy, musi pozwalać na precyzyjne określenie zakresu świadczenia podwykonawcy oraz wartości wykonanych robót.

2) w braku określenia szczegółowego zakresu robót budowlanych w umowie zawartej pomiędzy inwestorem a wykonawcą, zgodnie z przepisem art. 647¹ 2 k.c. dla powstania solidarnej odpowiedzialności inwestora i wykonawcy za zobowiązania wobec podwykonawcy koniecznym jest:

  a) zgłoszenie inwestorowi przez wykonawcę lub przez podwykonawcę szczegółowego przedmiotu robót budowlanych wykonywanych przez podwykonawcę przed przystąpieniem przez podwykonawcę do ich wykonywania. Zgłoszenie, zgodnie
z art. 647¹ 4 k.c. winno być sporządzone w formie pisemnej pod rygorem nieważności

  b) brak sprzeciwu inwestora złożonego wykonawcy i podwykonawcy w ciągu
30 dni od dnia doręczenia inwestorowi zgłoszenia podwykonawcy, który zgodnie
z art. 647¹ 4 k.c. również winien być złożony w formie pisemnej pod rygorem nieważności.

W orzecznictwie wskazuje się, iż „art. 647¹ § 1 jest przepisem o charakterze wyjątkowym, co oznacza, że powinien być interpretowany ściśle” (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 22 czerwca 2007 r., sygn. akt
V CSK 131/07, LEX nr 442557). Zatem, w przypadku, gdy nie zostaną spełnione ww. przesłanki solidarnej odpowiedzialności wykonawcy i inwestora za zapłatę wynagrodzenia na rzecz podwykonawcy albo gdy wystąpi przesłanka negatywna w postaci sprzeciwu inwestora, to odpowiedzialność z tego tytułu względem podwykonawcy ponosi wyłącznie wykonawca, który zawarł z podwykonawcą umowę o roboty budowlane (por. Komentarz do art. 647¹ KC red. Osajda 2019, wyd. 23/B. Lackoroński, Legalis).

Co istotne, to na podwykonawcy spoczywa ciężar dowodu w zakresie spełnienia przesłanek do pociągnięcia inwestora do solidarnej odpowiedzialności z wykonawcą, bowiem to podwykonawca  wywodzi z tego faktu korzystne dla siebie skutki prawne.

Zakres odpowiedzialności inwestora

Solidarna odpowiedzialność inwestora względem podwykonawcy ograniczona jest do wysokości wynagrodzenia należnego wykonawcy za wykonanie danego zakresu robót, określonego w umowie zawartej pomiędzy wykonawcą a inwestorem. W praktyce oznacza to, że jeśli za dany zakres robót w umowie podwykonawczej ustalono wynagrodzenie w wyższej wysokości, niż w umowie zawartej pomiędzy inwestorem a wykonawcą, to i tak inwestor odpowiedzialny jest za zapłatę wynagrodzenia podwykonawcy tylko do wysokości wynagrodzenia należnego wykonawcy od inwestora. taka konstrukcja przepisu ma na celu ochronę interesu inwestora, który nie może zostać obarczony odpowiedzialnością za stosowanie nieuczciwych praktyk przez wykonawcę.

 Kiedy nie dojdzie do powstania odpowiedzialności inwestora?

Solidarna odpowiedzialności inwestora wraz z wykonawcą za zapłatę wynagrodzenia podwykonawcy, nie będzie miała miejsca, gdy nie zostaną spełnione przesłanki z art. 647¹ k.c. Jednocześnie wskazuje się w doktrynie, iż samo zawarcie umowy o podwykonawstwo pomiędzy wykonawcą a podwykonawcą nie stanowi przesłanki, od której uzależnione jest powstanie odpowiedzialności inwestora wobec podwykonawcy. Aktualna treść przepisu art. 647¹ k.c., w brzmieniu nadanym mu Ustawą z dnia 7 kwietnia 2017 roku o zmianie niektórych ustaw w celu ułatwienia dochodzenia wierzytelności (Dz. U z 12.05.2017 r., poz. 933), która weszła w życie w dniu 01 czerwca 2017 roku, a zatem ma zastosowanie do umów o roboty budowlane zawartych po tej dacie, wskazuje wprost, że fakt zawarcia umowy o podwykonawstwo nie stanowi przesłanki do zaistnienia solidarnej odpowiedzialności inwestora z wykonawcą względem podwykonawcy (por. Komentarz do art. 647¹  KC red. Osajda 2019, wyd. 23/B. Lackoroński, Legalis). Co więcej, do powstania solidarnej odpowiedzialności inwestora nie dojdzie nawet wówczas, gdy inwestorowi znany jest fakt wykonywania robót budowlanych przez podwykonawcę, lecz podwykonawca nie został zgłoszony inwestorowi w formie pisemnej, zgodnie z wymogami z art. 647¹ § 4 k.c. Jak trafnie wskazuje się w orzecznictwie „Wiedza inwestora o wykonywaniu robót budowlanych przez podwykonawcę nie jest wystarczająca do uznania jego odpowiedzialności na podstawie art. 647¹ § 5 k.c. (wyrok Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z dnia 08 listopada 2017 r., sygn. akt I ACa 480/17, LEX nr 2427770).

Z uwagi na daleko idące skutki solidarnej odpowiedzialności inwestora, w tym przede wszystkim z uwagi na ryzyko podwójnej zapłaty przez inwestora wynagrodzenia (zarówno na rzecz wykonawcy i podwykonawcy), ustne wyrażenie przez inwestora zgody na wykonywanie robót przez podwykonawcę, czy ogólna wiedza co do zakresu robót zleconych podwykonawcy oraz dopuszczenie podwykonawcy do ich wykonywania nie stanowią o spełnieniu przesłanek z art. 647¹ k.c. Przepis nie przewiduje bowiem wyrażenia przez inwestora zgody w sposób dorozumiany. Dla powstania solidarnej odpowiedzialności  inwestora z wykonawcą zgoda inwestora musi być zatem wyrażona w sposób i w formie wskazanej w art. 647¹ k.c.

Podsumowanie

Doprecyzowanie przepisów w zakresie zasad ponoszenia przez inwestora odpowiedzialności za zapłatę wynagrodzenia podwykonawcy należy ocenić pozytywnie. Poprzednie brzmienie przepisów  nasuwało wiele wątpliwości interpretacyjnych, a niejednoznaczne zapisy ustawy prowadziły do powstawania rozbieżności w orzecznictwie. Przede wszystkim zaś, aktualne brzmienie art. 647¹ k.c. w sposób precyzyjny określa zakres odpowiedzialności. To z kolei pozwala na ograniczenie niepożądane zjawiska, jakim jest obarczanie inwestora daleko idącą odpowiedzialnością za zapłatę wynagrodzenie podwykonawcy bez względu na to, czy inwestor wyraził zgodę. Zatem, w sytuacji gdy nie zostaną spełnione przesłanki z art. 647¹ k.c., odpowiedzialność za zapłatę wynagrodzenia względem podwykonawcy ponosi wyłącznie wykonawca będący stroną umowy zawartej z podwykonawcą.