Odpowiedzialność za wady zwierząt, czyli, czy kupującego chroni rękojmia?

Kwestię odpowiedzialności z tytułu rękojmi za wady regulują przepisy Kodeksu Cywilnego. Z punktu widzenia prawa cywilnego zwierzę pozostaje rzeczą – oczywiście jest to szczególny rodzaj rzeczy będący organizmem żywym i podlegający jako taki rozwojowi biologicznemu. Stąd w przypadku sprzedaży zwierząt, w temacie rękojmi, będziemy mieli do czynienia przede wszystkim z istnieniem wad fizycznych.

​Zgodnie z art. 556¹ § 1 Kodeksu Cywilnego wada fizyczna polega na niezgodności rzeczy sprzedanej z umową. Katalog niezgodności jest otwarty, jednak Kodeks uwzględnia w szczególności rzecz sprzedana jest niezgodna z umową, jeżeli:

• nie ma właściwości, które rzecz tego rodzaju powinna mieć ze względu na cel w umowie oznaczony albo wynikający z okoliczności lub przeznaczenia;
• nie ma właściwości, o których istnieniu sprzedawca zapewnił kupującego, w tym przedstawiając próbkę lub wzór;
• nie nadaje się do celu, o którym kupujący poinformował sprzedawcę przy zawarciu umowy, a sprzedawca nie zgłosił zastrzeżenia co do takiego jej przeznaczenia;
• została kupującemu wydana w stanie niezupełnym.

Z interpretacji powyższego przepisu wynika, iż wada fizyczna musi powstać niejako „wewnątrz” nabytej rzeczy, nie może wynikać z jej używania. W kontekście ustalenia czy występuje wada fizyczna, należy ocenić właściwości, tj. ocenę wartości i użyteczności zwierzęcia dla kupującego. Dodatkowo jeżeli w umowie sprzedaży pojawi się zapis zapewniający, że zwierzę jest zdrowe/wolne od wad, jest on podstawą do odpowiedzialności sprzedawcy. Nadto, sprzedający ma obowiązek wyjaśnić wszystkie stosunki prawne i faktyczne dotyczące sprzedawanego zwierzęcia, w tym przed wszystkim wydanie wszelkiej dokumentacji z nim związanej np. określającej stan zdrowia zwierzęcia.  

​​

Co ciekawe, do 25 grudnia 2014 r. obowiązywało w Polsce rozporządzenie ministra rolnictwa w sprawie odpowiedzialności sprzedawców za wady główne niektórych gatunków zwierząt. W treści rozporządzenia wskazano tak zwane wady główne u niektórych zwierząt (konie, owce, norki). Wystąpienie wad wskazanych w rozporządzeniu w określonym czasie automatycznie powodowało odpowiedzialność sprzedawcy. Jednakże to rozporządzenie już nie obowiązuje i do zwierząt zastosowanie znajdują przepisy ogólne zawarte w Kodeksie Cywilnym.

Zgodnie z art. 568 § 1 Kodeksu Cywilnego odpowiedzialność sprzedawcy z tytułu rękojmi jest ograniczona w czasie. Wada fizyczna musi zostać stwierdzona przed upływem dwóch lat. Wyłączenie tego okresu stanowi podstępne zatajenie wady przez sprzedawcę. Roszczenie z tytułu rękojmi może jednak ulec przedawnieniu, zgodnie z art. 568 § 2 Kodeksu Cywilnego. Roszczenia uprawnionego z tytułu rękojmi o usuniecie wady lub wymianę rzeczy sprzedanej na wolną od wad przedawniają się z upływem roku, licząc od dnia stwierdzenia wady. Wskazać należy, iż terminy wynikające z rękojmi są terminami prekluzyjnymi (zawitymi).

​

​Wyłączeniem odpowiedzialności sprzedającego jest art. 557 § 1 Kodeksu Cywilnego, kiedy to kupujący wiedział o wadzie. Zasady odpowiedzialności sprzedawcy za wady rzeczy mogą być jednak modyfikowane przez strony w umowie (rozszerzenie, ograniczenie lub wyłączenie). Kupujący może żądać naprawienia szkody, którą poniósł w związku z zakupem rzeczy wadliwej poprzez: zwrot kosztów zawarcia umowy; kosztów odebrania, przewozu, przechowania i ubezpieczenia rzeczy; zwrotu dokonanych nakładów w takim zakresie w jakim nie odniósł korzyści z tych nakładów.

W tym miejscu należy zwrócić uwagę na fakt, iż kupujący odstępując od umowy z powodu zakupu rzeczy wadliwej posiada uprawnienie do zwrotu kwoty nominalnej (ceny sprzedaży), która jednak może zostać zwaloryzowana na podstawie art. 358¹ § 3 Kodeksu Cywilnego, dzięki czemu kupujący może dochodzić zwiększonej kwoty, o ile cena zwierzęcia takiej rasy/wieku/klasy uległa jakiejkolwiek zmianie.

Przy zakupie zwierząt najistotniejszą sprawą jest uregulowanie wszystkich mogących powodować spór kwestii, w sposób szczegółowy. W tym pomogą przede wszystkim uwzględnione w treści umowy zapisy dotyczące odpowiedzialności za szkodę. Należałoby uwzględnić chociażby kiedy odpowiedzialność za zwierzę przechodzi ze sprzedającego na kupującego, uwzględnić szczegółowy opis stanu zdrowia fizycznego i psychicznego zwierzęcia, z uwzględnieniem za co odpowiedzialność ponosi każda ze stron. Z uwagi również na obowiązujące zasady rękojmi warto w umowie zaznaczyć przeznaczenie kupowanego zwierzęcia i jego dalsze użytkowanie, aby nie było wątpliwości, w jakim celu zwierzę jest nabywane i żeby ułatwić dochodzenie ewentualnych roszczeń, jeżeli cel ten nie został osiągnięty ze względu na brak cech, o których sprzedający zapewniał.