Ekspresowe zakończenie działalności spółki jawnej bez przeprowadzenia likwidacji

W ustawie z dnia 15 września 2000 roku Kodeks spółek handlowych (tj. z dnia 22 lutego 2019 r.; Dz. U. z 2019 r. poz. 505; dalej jako: ksh) jasno zostały określone przyczyny rozwiązania spółki. Art. 58 § 1 ksh określa tzw. przyczyny rozwiązania spółki jawnej, do których można zaliczyć zdarzenia, których zaistnienie spowoduje, że po przeprowadzeniu likwidacji spółka ulegnie rozwiązaniu.

Do powyższych zdarzeń należy zaliczyć:

1. przyczyny przewidziane w umowie spółki,
2. jednomyślna uchwała wszystkich wspólników (a także uchwała o rozwiązaniu spółki, której umowa została zawarta przy wykorzystaniu wzorca umowy w systemie s24),
3. ogłoszenie upadłości spółki,
4. śmierć wspólnika lub ogłoszenie jego upadłości,
5. wypowiedzenie umowy spółki przez wspólnika lub wierzyciela wspólnika,
6. prawomocne orzeczenie sądu.

Wobec czego wskazać należy, że zasadą jest rozwiązanie spółki jawnej po przeprowadzeniu likwidacji, przy czym można wskazać przyczyny rozwiązania spółki – zależne od woli wspólników (art. 58 § 1 pkt 1 i 2 ksh) lub wynikające z regulacji ustawowej (art. 58 § 1 pkt 3–6 ksh). Odstępstwem od tej regulacji jest art. 67 §1 ksh, który umożliwia odstąpienie od procedury likwidacji spółki, pod warunkiem, że wspólnicy uzgodnili inny sposób zakończenia działalności spółki.

Zakończenie bytu prawnego spółki bez likwidacji

Spółka jawna może zakończyć swój byt prawny bez likwidacji poprzez wykreślenie spółki bez wskazywania sposobu zakończenia działalności spółki, pod warunkiem sine qua non określenia przez wspólników innego sposobu zakończenia działalności spółki. Podkreślić należy, że uzgodnienie innego sposobu zakończenia działalności spółki nie jest dopuszczalne w razie ogłoszenia upadłości spółki. W takim przypadku konieczne jest przeprowadzenie postępowania upadłościowego według przepisów prawa upadłościowego.

W doktrynie dopuszcza się zakończenie działalności spółki bez przeprowadzenia likwidacji poprzez zawarcie przed zajściem przyczyny rozwiązania, a nawet w umowie spółki (tak. S. Sołtysiński, w: S. Sołtysiński, A. Szajkowski, A. Szumański, J. Szwaja, Kodeks spółek handlowych, t. 1, 2006, s. 522; G. Kozieł, Zakończenie działalności spółki handlowej, s. 17). Katalog możliwych uzgodnień zakończenia jest bardzo szeroki, jednak najczęściej polega na zbyciu przedsiębiorstwa w całości osobie trzeciej lub jednemu ze wspólników, bądź podział majątku między wspólników w naturze, bez jego „upłynniania”.

W odniesieniu do charakteru prawnego sukcesji majątku spółki jawnej w trybie art. 67 §1 ksh, SN w wyroku z dnia 9 lutego 2018 roku w sprawie o sygn. akt: I CSK 241/17, wskazał „w razie podjęcia przez wspólników spółki jawnej uchwały o zakończeniu jej działalności bez przeprowadzenia likwidacji wspólnicy powinni ustalić, jakie czynności zostaną podjęte zastępujące procedurę likwidacji spółki. Ustalenia co do sposobu przeprowadzenia likwidacji nie mogą jednak godzić w interesy wierzycieli spółki. Tego rodzaju porozumienie ma charakter wewnętrzny (pomiędzy wspólnikami) i nie jest wiążące dla wierzycieli spółki. Gdy wskazano jednego ze wspólników lub osobę trzecią jako sukcesora spółki, to do wywołania skutków zewnętrznych wobec osób trzecich konieczne jest dokonanie odpowiednich czynności prawnych, w następstwie których wskazany podmiot nabędzie aktywa tej spółki i przejmie jej zobowiązania np. przez przejęcie długów (art. 519 KC). W przeciwnym przypadku porozumienie w części obejmującej pasywa spółki może wywołać tylko skutki określone w art. 392 KC. Z tych względów wspólnika, który tylko mocą porozumienia zawartego z pozostałymi wspólnikami spółki jawnej miał przejąć jej aktywa i pasywa, nie można uznać za sukcesora generalnego tej spółki. Tego rodzaju sukcesję – nieobejmującej ogółu praw i obowiązków majątkowych ze skutkami wobec osób trzecich – w następstwie, której dochodzi jedynie do przejścia określonych aktywów na rzecz wskazanego w porozumieniu wspólników sukcesora, nie można uznać za sukcesję o charakterze uniwersalnym, lecz o charakterze singularnym”.

Podkreślić należy, że wspólnicy pomimo zakończenia bytu prawnego spółki bez przeprowadzenia likwidacji, nie mogą uchylić się od odpowiedzialności poprzez umówione zakończenie działalności. Doktryna w tym zakresie jest jednoznaczna, bowiem niezależnie od warunków uzgodnień poczynionych między wspólnikami, ponoszą oni w dalszym ciągu odpowiedzialność za zobowiązania spółki (vide:  M. Tarska, Zakres swobody, s. 262), chyba że w wykonaniu porozumienia dokonano przejęcia długu w myśl art. 519 i następne kc.

Podsumowanie

Art. 67 §1 ksh w przypadku zgodnych postanowień wspólników spółki jawnej pozwala na szybkie, a nawet wręcz ekspresowe zakończenie bytu prawnego. Podkreślić należy, że warunkami skutecznego rozwiązania spółki bez przeprowadzenia likwidacji jest sposób zakończenia spraw związanych z działalnością spółki, określenia w jaki sposób majątek spółki zostanie podzielony między wspólników i określenia między nimi rozliczeń oraz określenia sposobu zaspokojenia zobowiązań.

Jednym z plusów rozwiązania spółki bez przeprowadzenia likwidacji jest przede wszystkim o wiele krótszy czas oczekiwania na zakończenie działalności spółki, bez konieczności przeprowadzenia postępowania likwidacyjnego – które jest procedurą bardzo sformalizowaną i długotrwałą. Ponadto, podkreślić należy, że wspólnicy zachowują pełną kontrolę nad procesem zakończenia działalności spółki, co również ma odzwierciedlenie w kosztach.