Przeniesienie ogółu praw i obowiązków w spółkach osobowych

Bardzo często w trakcie prowadzenia spółki dochodzi do sytuacji przeniesienia ogółu praw i obowiązków (dalej jako: opio) wspólnika w spółkach osobowych na inny podmiot. Pobudek zawarcia umowy opio może być wiele, jednakże obecnie jest to bardzo powszechna instytucja.

Przeniesienie opio

Przed podjęciem decyzji o zawarciu umowy opio, należy w pierwszej kolejności zwrócić uwagę na art. 10 ustawy z dnia 15 września 2000 r. Kodeks spółek handlowych (tekst jedn. z dnia 22 lutego 2019 r.; Dz. U. z 2019 r. poz. 505; dalej jako: ksh). Powyższa regulacja dość jasno wskazuje, że dopuszczalność przeniesienia opio w spółce osobowej w pierwszej kolejności zależne jest od materii określonej w umowie spółki. Podkreślenia wymaga fakt, że w przypadku braku uregulowania w umowie możliwości dokonania opio, powyższe jednoznacznie powoduje brak możliwości przeniesienia uprawnień i obowiązków należących do wspólnika. Tym niemniej zwracam uwagę, że zbycie opio na podmiot trzeci, mimo braku upoważnienia w umowie, jest obarczone wadami prawnymi, co w efekcie w znaczny sposób skomplikuje i wydłuży dalsze czynności rejestrowe oraz pozostałe zaplanowane przez spółkę działania.

Kolejnym, bardzo istotnym elementem zawarcia umowy opio, zgodnie z art. 10 § 2 ksh jest uzyskanie zgody pozostałych wspólników, chyba że umowa spółki stanowi inaczej. Powyższe jednoznacznie ma na celu umożliwienie wspólnikom kontroli ewentualnej zmiany składu wspólników poprzez złożenie pisemnej zgody przez pozostałych wspólników. Podkreślenia jednak wymaga fakt, że umowa spółki może określać dodatkowe obostrzenia co do opio, np. poprzez zaostrzenie formy etc. Mimo możliwych ewentualnych obostrzeń zawartych w umowie spółki, wskazać należy, że zgoda wspólników może być wyrażona zarówno przed, jak i po przeniesieniu ogółu praw i obowiązków, co znacząco ułatwia skuteczne podejmowanie strategicznych decyzji dotyczących spółki.

Zgoda, która została udzielona po dokonaniu czynności ma skutek ex tunc. Nie ma także znaczenia której stronie transakcji udzielenie zgody zostanie zakomunikowana. Podkreślenia wymaga natomiast fakt, że czynność prawa dot. opio bez wymaganej zgody określoną umową spółki obarczona jest wadą bezskuteczności zawieszonej. W doktrynie wskazuje się, że ze względu na możliwość następczego wyrażenia zgody, nie znajduje uzasadnienia pogląd wskazujący, że brak zgody na zawarcie umowy opio skutkuje nieważnością czynności prawnej.

Co do kwestii zdolności do bycia wspólnikiem wstępującym do spółki na podstawie opio, Kodeks spółek handlowych nie stawia żadnych wymogów, co do kwalifikacji. Mimo to, wskazuje, że wymogi mogą wynikać z przepisów dotyczących poszczególnych spółek, np. w spółce partnerskiej można zawrzeć umowę opio, jednakże przystępujący wspólnik musi spełnić przesłanki do bycia partnerem w spółce partnerskiej, tj. np. wykonywać wolny zawód.

Prawnie dopuszczalnymi formami do zawarcia opio jest tradycyjna pisemna forma oraz forma elektroniczna, tj. poprzez zawarcie opio za pośrednictwem wzorca umowy udostępnionego w systemie s24. Co do formy pisemnej warto wskazać na postanowienie SN z dnia 29 czerwca 2011 roku w sprawie o sygn. akt: IV CSK 473/10. W przedmiotowym postanowieniu SN stanął na stanowisku, które według mojej oceny jest słuszne, że zbycie ogółu praw i obowiązków wspólnika spółki osobowej nie wymaga formy aktu notarialnego, nawet jeżeli do majątku spółki wchodzi własność nieruchomości. Pogląd ten jest uzasadniony, skoro zbycie udziału spółkowego przenosi na nabywcę ogół praw i obowiązków dotychczasowego wspólnika w postaci praw udziałowych obejmujących m.in. prawo do reprezentacji i prowadzenia praw spółki, a nie prawo własności określonych rzeczy lub praw.

Co do elektronicznej formy wskazuje, że przeniesienie opio na wspólnika spółki, której umowa została zawarta przy wykorzystaniu wzorca umowy, może nastąpić przy wykorzystaniu wzorca udostępnionego w systemie teleinformatycznym. Oświadczenia zbywcy i nabywcy wymagają w takiej sytuacji opatrzenia kwalifikowanym podpisem elektronicznym, podpisem zaufanym albo podpisem osobistym. Wobec czego forma ta jest wyłącznie zastrzeżona dla spółek, które zostały założone przez system s24 i od chwili wpisu nie doszło do jakiekolwiek zmiany w formie zwykłej.

Podsumowanie

Umowa przeniesienia ogółu praw i obowiązków jest bardzo często wykorzystywaną instytucją w spółkach osobowych w trakcie prowadzenia działalności. Podstawowym skutkiem dokonania opio wspólnika spółki osobowej jest utrata przez niego członkostwa w spółce i przeniesienia go na nabywcę. Przeniesienie praw i obowiązków następuje wyłącznie po spełnieniu wymogów określonych w ustawie lub umowie spółki, tj. zgody na przeniesienie opio wyrażone w umowie spółki oraz uzyskanie zgody pozostałych wspólników, chyba że umowa spółki stanowi inaczej.

Mimo zmiany składu osobowego spółki, powstałego w wyniku zawarcia umowy opio, powyższe w konsekwencji może skutkować zmianą umowy spółki. Zasadą jest bowiem umieszczanie w firmach spółek osobowych nazwisk (nazw) wspólników, które z uwagi na zawarcie umowy muszą zostać zmienione/uaktualnione. Opio jest bardzo korzystną z punktu widzenia spółki możliwością zmiany składu wspólników, które w efekcie końcowym może znacząco podnieść wartość rynkową spółki.