Umorzenie egzekucji a opłata stosunkowa po nowelizacji

Nowe regulacje dotyczące kosztów komorniczych wzmacniają pozycję dłużnika względem wierzyciela w przypadku umorzenia postępowania egzekucyjnego na wniosek wierzyciela lub z powodu jego bezczynności. Jak wskazuje ustawodawca, dłużnik, który ma wolę spełnienia świadczenia i środki pozwalające na prowadzenie egzekucji, jest zdany jedynie na działania wierzyciela. Czy jednak zmiany wprowadzone po 01 stycznia 2019 roku nie prowadzą do uprzywilejowania pozycji dłużnika?

Zasada stosowania nowych przepisów do postępowań w toku

Dnia 01 stycznia 2019 roku weszła w życie uchwalona 28 lutego 2018 roku Ustawa o kosztach komorniczych (Dz.U. z 2018 r. poz. 770, dalej: u.k.k.). Jest to pierwsza polska ustawa, która kompleksowo reguluje przedmiot kosztów komorniczych, gdyż do tej pory koszty uregulowane były w Ustawie z dnia 29 sierpnia 1997 r. o komornikach sądowych i egzekucji (Dz.U. 1997 Nr 133 poz. 882). Akt ten utracił moc z dniem 01 stycznia 2019 roku, czyli z dniem wejścia w życie ustawy o komornikach sądowych oraz ustawy o kosztach komorniczych, jednak będzie miał zastosowanie do postępowań wszczętych i niezakończonych przed dniem wejścia w życie nowej ustawy. Wyjątkiem są przepisy art. 29 i art. 30 u.k.k., które jako jedyne znajdą zastosowanie do postępowań wszczętych i niezakończonych na gruncie poprzedniego stanu prawnego.

Kogo obciąża opłata stosunkowa po nowelizacji?

Nowością oraz jedną z najważniejszych zmian wprowadzonych przez tę ustawę jest zmiana zasad uiszczenia opłat w przypadku umorzenia postępowania egzekucyjnego na wniosek wierzyciela albo na skutek jego bezczynności. Zgodnie z art. 29 ust. 1 u.k.k. wierzyciel obciążany jest opłatą stosunkową w wysokości 5% wartości świadczenia pozostałego do wyegzekwowania w razie umorzenia postępowania egzekucyjnego na jego wniosek albo na podstawie art. 824 § 1 pkt 4 k.p.c., czyli na skutek niedokonania czynności potrzebnych do dalszego prowadzenia postępowania lub zaniechania podjęcia zawieszonego postępowania w ciągu 6 miesięcy od jego zawieszenia. Ustawodawca uregulował kwestię ustalania opłat egzekucyjnych w powyższych okolicznościach w sposób całkowicie odmienny niż dotychczas. Na gruncie poprzedniego stanu prawnego opłata stosunkowa w wysokości 5% wartości świadczenia pozostałego do wyegzekwowania w sprawach o egzekucję świadczeń pieniężnych, w przypadku umorzenia postępowania na wniosek wierzyciela lub na skutek jego bezczynności, pobierana była od dłużnika. Opłata ta nie mogła być niższa niż 1/20 i nie wyższa niż dziesięciokrotna wysokość przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego. Aktualnie konieczność uiszczenia tej opłaty spoczywa na wierzycielu. Determinuje to większą odpowiedzialność wierzyciela w korzystaniu z publicznoprawnej pomocy przy egzekucji przysługujących mu wierzytelności, gdyż każda bezczynność skutkująca umorzeniem postępowania, jak również cofnięcie wniosku związane jest z koniecznością poniesienia opłaty, której nałożenie ma charakter bezwzględny (R. Reiwer (red.), Ustawa o kosztach komorniczych. Komentarz [w:] R. Reiwer (red.), Ustawa o komornikach sądowych. Ustawa o kosztach komorniczych. Komentarz, Warszawa 2019).

Zwolnienie wierzyciela z opłaty stosunkowej

Przepis art. 29 ust. 1 u.k.k. w zdaniu drugim wskazuje jednak na sytuacje, w których to nie wierzyciel, a dłużnik będzie zobowiązany do poniesienia opłaty stosunkowej w przypadku umorzenia postępowania egzekucyjnego na wniosek wierzyciela. Zobowiązanym stanie się dłużnik, gdy wierzyciel wykaże, że przyczyna umorzenia postępowania wiąże się ze spełnieniem świadczenia w terminie miesiąca od dnia doręczenia dłużnikowi zawiadomienia o wszczęciu egzekucji albo zawarciem w tym terminie porozumienia między wierzycielem a dłużnikiem dotyczącego sposobu lub terminu spełnienia świadczenia. W tym miejscy należy wskazać, iż spełnienia świadczenia albo zawarcie porozumienia z dłużnikiem niejednokrotnie będzie wiązało się z koniecznością złożenia przez wierzyciela wniosku o umorzenie postępowania egzekucyjnego, albowiem jeśli wierzyciel nie chce narazić się na ryzyko wytoczenia powództwa opozycyjnego (art. 840 § 1 pkt. 2 k.p.c.), którego celem jest wykazanie, że tytuł wykonawczy nie odpowiada rzeczywistemu stanowi rzeczy (Jankowski (red.), Kodeks postępowania cywilnego. Tom II. Komentarz. Art. 730-1217. Wyd. 3, Warszawa 2019)., powinien cofnąć wniosek egzekucyjny (R. Reiwer, op.cit.). W takiej sytuacji, aby zwolnić się z obowiązku poniesienia opłaty stosunkowej, we wniosku o umorzenie postępowania egzekucyjnego wierzyciel musi wykazać, że przyczyną cofnięcia wniosku jest spełnienie świadczenia przez dłużnika lub zawarcie porozumienia. Co ważne, wierzyciel musi wykazać, a nie uprawdopodobnić, że nastąpiła okoliczność zwalniająca go z opłaty. Oznacza to, że już do wniosku o umorzenie postępowania egzekucyjnego wierzyciel powinien załączyć świadczące o tym dowody, takie jak np. potwierdzenie przelewu bankowego, pisemne pokwitowanie, a w przypadku, gdy dłużnik ma kilka zobowiązań wobec jednego wierzyciela – oświadczenie dłużnika, że określona kwota jest spełnieniem konkretnego świadczenia (Ibidem). Wierzyciel może również zwolnić się z obowiązku uiszczenia opłaty stosunkowej, jeśli wykaże, że zawarł porozumienie z dłużnikiem, które określa sposób lub termin spełnienia świadczenia. Aby wykazać, że doszło do zawarcia takiego porozumienia, wierzyciel powinien załączyć do wniosku o umorzenie postępowania dokument lub jego uwierzytelniony odpis będący dowodem na zawarcie porozumienia.

Co należy podkreślić, ustawodawca rozróżnił sytuacje, w których dłużnik spełni świadczenie lub zawrze z wierzycielem porozumienie w terminie miesiąca od dnia doręczenia mu zawiadomienia o wszczęciu egzekucji oraz po upływie tego terminu. W pierwszym przypadku dłużnik będzie zobowiązany do poniesienia opłaty w wysokości 5% świadczenia pozostałego do wyegzekwowania, natomiast w drugim – w wysokości 10%. Dla ustalenia stawki istotna będzie data spełnienia świadczenia lub zawarcia porozumienia, a nie data złożenie wniosku o umorzenie postępowania egzekucyjnego przez wierzyciela.

Ustawa dopuszcza również sytuację, w której wierzyciel będzie mógł złożyć wniosek o umorzenie postępowania egzekucyjnego jeszcze przed jego wszczęciem, tj. przed doręczeniem dłużnikowi zawiadomienia o wszczęciu egzekucji. Bez znaczenia pozostanie wówczas przyczyna złożenia wniosku o umorzenie. Wówczas, na podstawie art. 29 ust. 2 u.k.k. opłata stała wyniesie 100 zł. Opłatą tą co do zasady zostanie obciążony wierzyciel. Jeśli jednak wierzyciel wykaże, że przyczyną złożenia wniosku o umorzenie postępowania egzekucyjnego było spełnienie świadczenia przez dłużnika już po złożeniu wniosku o wszczęcie postępowania egzekucyjnego, a przed zawiadomieniem dłużnika o wszczęciu egzekucji, to w takiej sytuacji zastosowanie znajdzie art. 770 k.p.c. i na tej podstawie wierzyciel będzie miał prawo żądania zwrotu od dłużnika kosztów poniesionej opłaty stałej. Jeśli jednak do umorzenia postępowania egzekucyjnego dojdzie na skutek wniosku wierzyciela złożonego już po doręczeniu dłużnikowi zawiadomienia o wszczęciu postępowania egzekucyjnego, zastosowanie znajdzie art. 30 Ustawy o kosztach komorniczych, który wskazuje, że w razie oczywiście niecelowego wszczęcia postępowania egzekucyjnego komornik wyda postanowienia o pobraniu od wierzyciela opłaty stosunkowej w wysokości 10% egzekwowanego świadczenia.

Podsumowanie

Nowa ustawa o kosztach komorniczych z pewnością nakłania wierzyciela do większej rozwagi podczas składania wniosku o wszczęcie postępowania egzekucyjnego, ponieważ w sytuacji, gdy dojdzie do umorzenia postępowania na jego wniosek, to na nim spoczywa ciężar wykazania, iż podstawą umorzenia postępowania jest działanie dłużnika. Jak wskazuje ustawodawca w uzasadnieniu ustawy nowelizującej, zmiany te będą miały neutralny charakter z punktu widzenia wierzycieli rzeczywiście zainteresowanych odzyskaniem swoich należności i podejmujących w tym kierunku działania w toku postępowania egzekucyjnego. Albowiem celem, jaki przyświeca ustawodawcy jest eliminacja sytuacji, w których wierzyciele nie dokładają należytej staranności i kierują do komornika wnioski o wszczęcie egzekucji pomimo uprzedniego spełnienia świadczenia przez dłużnika.