Niewłaściwe uznanie długu i jego skutki

Niewłaściwe uznanie długu jest jedną z instytucji określoną w art. 123 § 1 pkt 2 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks Cywilny (tj. z dnia 10 maja 2018 r. Dz. U. z 2018 r. poz. 1025; dalej jako: k.c.). Należy zwrócić uwagę, że jednym z najważniejszych skutków dla wierzyciela, jakie niesie za sobą niewłaściwe uznanie długu jest przerwanie biegu przedawnienia roszczenia.

Doktryna oraz orzecznictwo w kwestii określenia czy niewłaściwe uznanie jest czynnością prawną, są jednoznaczne. Uznanie nie jest czynnością prawną, lecz oświadczeniem wiedzy zobowiązanego (por. wyrok SN z dnia 26 listopada 2004 roku w sprawie o sygn. akt: I CK279/04). Wobec czego, warunkiem aby uznanie było skuteczne, jest dobrowolne działanie zobowiązanego, podjęte z dostatecznym rozeznaniem.

Skoro niewłaściwe uznanie jest oświadczeniem wiedzy, zobowiązany nie musi posiadać świadomości co do skutków prawnych związanych z uznaniem, a wystarczającym faktem jest zewnętrze wyrażenie przeświadczenia o istnieniu roszczenia. Ponadto, zobowiązany nie musi posiadać pełnej zdolności do czynności prawnych. Innymi słowy, niewłaściwie uznanie roszczenia w rozumieniu art. 123 § 1 pkt 2 k.c. występuje w każdym przypadku innego niż wyraźne oświadczenie woli, jednoznacznego zachowania się zobowiązanego (dłużnika) wobec wierzyciela, z którego wynika, iż zobowiązany uważa roszczenie za istniejące.

Charakter niewłaściwego uznania

Warto podkreślić, że niewłaściwe uznanie będące oświadczeniem wiedzy nie może zostać przez zobowiązanego cofnięte ani odwołane. Tym niemniej należy pamiętać o możliwości odpowiedniego zastosowania przepisów dotyczących wad oświadczeń woli w odniesieniu do oświadczenia wiedzy, które zostały sformułowane w warunkach wyłączających świadome podjęcie decyzji i wyrażenie woli, jak i również wyrażone na skutek groźby lub podstępu.

Skutki niewłaściwego uznania długu

Jedną z najistotniejszych kwestii związaną z niewłaściwym uznaniem długu, jest przerwanie biegu przedawnienia roszczenia. Zaznaczyć należy, że wyrażenie woli zobowiązanego, które stanowi niewłaściwe uznanie długu, może dotyczyć całego roszenia lub jego części. Wobec czego, w przypadku złożenia oświadczenia o uznaniu długu (niewłaściwego uznania) tylko co do części roszczenia, przerwanie biegu przedawnienia roszczenia następuje jedynie w stosunku do tej części, natomiast w stosunku do pozostałej części okres przedawnienia biegnie nieprzerwanie. Dodatkowo, niewłaściwe uznanie długu umożliwia wierzycielowi złożenie powództwa o zapłatę w postępowaniu nakazowym. Kwestie zalet powództwa o zapłatę w postępowaniu nakazowym – zostaną omówione w innym artykule, jednak już w tym miejscu należy zaznaczyć, że postępowanie nakazowe jest optymalne pod kątem finansowym oraz przede wszystkim niesie za sobą korzystne dla wierzyciela skutki procesowe.

Podsumowanie

Instytucja niewłaściwego uznanie długu może niejednokrotnie odegrać istotną rolę dla wierzycieli próbujących odzyskać swoje należności. Zaznaczyć trzeba, że duże grono dłużników nie ma świadomości skutków prawnych, jakie niesie niewłaściwe uznanie.

Przykładowo, znaczna część zobowiązanych próbując odroczyć termin zapłaty możliwie jak najdalej w czasie, celowo podejmuje działania, które pozornie stwarzają u wierzyciela poczucie woli dłużnika do dokonania spłaty zobowiązania, podczas gdy od samego początku dłużnik ma zamiar przeczekać aż roszczenie się przedawnieni. W związku z czym, tacy dłużnicy toczą z wierzycielem rozmowy, wstępnie negocjują rzekome porozumienia o spłacie, składają wnioski o rozłożenia na raty, jak i również wnioski o umorzenie odsetek. Wszystkie powyższe zachowania dłużnika jednoznacznie umożliwiają skorzystanie przez wierzyciela z instytucji niewłaściwego uznania długu na wypadek, gdyby dłużnik w przyszłości kwestionował istnienie zobowiązania.