Przymusowy odkup akcji – sell out

W nawiązaniu do artykułu dotyczącego sytuacji akcjonariuszy mniejszościowych w spółce akcyjnej, który stanowi wstęp do serii artykułów, niniejszym chciałbym zaprezentować instytucję prawną przewidzianą w KSH, umożliwiająca uzyskanie ochrony przez akcjonariusza poprzez przymusowy odkup akcji.

Podstawę regulacji przymusowego odkupu akcji stanowi art. 418¹ KSH, natomiast pozostałe szczegółowe regulacje umożliwiające uzyskanie ochrony prawnej przez akcjonariusza mniejszościowego, znajdziemy w następujących przepisach, tj. art. 416 § 4, art. 418 § 2b, art. 516 § 3, art. 516¹¹ i art. 541 § 5 KSH, które szczegółowo zostaną omówione w kolejnych artykułach. W związku z powyższym oraz zgodnie z wcześniejszym artykułem, podkreślić należy, że celem instytucji przymusowego odkupu akcji, inaczej nazywanym sell out jest możliwość mniejszościowym (drobnym) akcjonariuszom „wyjście” ze spółki.

Sell out

Gremium władnym do żądania odkupu akcji są akcjonariusze, którzy reprezentują razem nie więcej niż 5% kapitału zakładowego spółki. Żądanie to może być natomiast skierowane wobec akcjonariuszy w liczbie nieprzekraczającej 5 osób posiadających nie mniej niż 95% kapitału zakładowego spółki, z tym zastrzeżeniem, że każdy z akcjonariuszy większościowych nie może posiadać mniej niż 5% udziału w kapitale zakładowym. Żądanie odkupu akcji powinno zostać wystosowane w postaci wniosku skierowanego do zarządu, który powinien obejmować szczegółowe określenie wymogów oraz podstaw wniesienia do porządku obrad najbliższego walnego zgromadzenia akcjonariuszy. Warto pamiętać, że to żądanie należy złożyć nie później niż w terminie miesiąca przed terminem najbliższego walnego zgromadzenia.

Żądanie umieszczenia w porządku obrad walnego zgromadzenia dot. odkupu akcji złożone przez akcjonariusza mniejszościowego, jest bardzo często sytuacją niemożliwą do zrealizowania a nawet część doktryny stoi na stanowisku, że w/w żądanie jest uprawnieniem martwym. Z praktycznego punktu widzenia wskazać należy, że zgromadzenie zwoływane jest bardzo rzadko w terminie dłuższym niż 2-3 tygodnie przed planowaną datą odbycia walnego zgromadzenia, wobec czego zrealizowanie terminu określonego w art. 418¹ § 2 KSH bardzo często jest niemożliwe do wykonania. W przypadku braku możliwości spełnienia w/w terminu, przysłowiową „furtką” jest art. 401 KSH, który uprawnia do żądania uzupełnienia porządku obrad walnego zgromadzania, w terminie 14 dni od daty najbliższego zgromadzenia. Jedynym minusem tego rozwiązania jest konieczność posiadania przez akcjonariuszy co najmniej 1/20 kapitału zakładowego.

Uchwała walnego zgromadzenia

Podstawą przymusowego odkupu akcji jest uchwała walnego zgromadzenia akcjonariuszy, chociaż nie musi zostać ona podjęta od razu. W przypadku, kiedy uchwała nie zostanie podjęta na najbliższym walnym zgromadzeniu, to spółka zobowiązana jest do nabycia akcji akcjonariuszy mniejszościowych w celu ich umorzenia, w terminie 3 miesięcy. Uchwała zgodnie z art. 414 KSH powinna być powzięta bezwzględną większością głosów, z zastrzeżeniem, że każdej akcji przysługuje jeden głos bez przywilejów i ograniczeń (art. 416 § 2 i 3 KSH). Ponadto, uchwała ta powinna zostać podjęta w drodze jawnego i imiennego głosowania oraz następnie powinna zostać ogłoszona.

Skuteczność odkupu

Akcjonariusze mniejszościowi w związku z skorzystaniem z sell out, w terminie 1 miesiąca od dnia walnego zgromadzenia powinni przedłożyć spółce wszelkie dokumenty akcji lub dowody ich złożenia do rozporządzenia spółki. Watro mieć na uwadze przepis art. 418 § 6 zd. 2 KSH, zgodnie z którym do dnia uiszczenia całej sumy odkupu akcjonariusze mniejszościowi, których akcje są przedmiotem odkupu, zachowują wszystkie uprawnienia z akcji. Tak długo jak nie zostanie przekazana całość kwoty będącej równowartością ceny odkupu, akcjonariusze mniejszościowi w świetle w/w regulacji powinni być traktowani przez spółkę jako w pełni uprawnieni akcjonariusze.
Po uiszczeniu ceny odkupu przez nabywców akcji, zarząd zobowiązany jest do wydania nabytych akcji lub dokumentów potwierdzających rozporządzenie akcjami. Zgodzić się trzeba z ugruntowanym stanowiskiem w doktrynie, że umożliwienie częściowego odkupu akcji byłoby czynnością sprzeczną z istotą i naturą przymusowego odkupu akcji, co w efekcie powoduje konieczność uznania takich czynności za niedopuszczalne. W związku z powyższym, z uprawienia sell out akcjonariusz może skorzystać wyłącznie co do całości posiadanych przez siebie akcji.

Podsumowanie

Akcjonariusz mniejszościowy pomimo dość trudnej sytuacji w spółce akcyjnej, polegającej na nieznacznej wadze głosu, dzięki zawartym regulacjom w, KSH uzyskuje możliwość wystąpienia z spółki. Warto zaznaczyć, że procedura przymusowego odkupu akcji nie jest procedurą skomplikowaną, dlatego też w przypadku, kiedy akcjonariusz mniejszościowy nie będzie chciał dalej kontynuować szeroko rozumianej współpracy ze spółką, należy rozważyć przedmiotową kwestię sposobu opuszczenia spółki. Przymusowy odkup akcji ma sens w przypadku, kiedy statut spółki milczy odnośnie opcji „put” czy klauzuli „tag along”, o których mowa będzie w kolejnych artykułach.