Prognozowane ułatwienia w upadłości konsumenckiej

Od 31 grudnia 2014 r., tj. od momentu wejścia w życie ustawy z dnia 29 sierpnia 2014 r. o zmianie ustawy Prawo upadłościowe i naprawcze, ustawy o Krajowym Rejestrze Sądowym oraz ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych, która wprowadziła do ówcześnie obowiązującego Prawa upadłościowego i naprawczego przepisy pozwalające na ogłoszenie upadłości osobom fizycznym nie prowadzącym działalności gospodarczej, do końca czerwca tego roku upadłość konsumencka została ogłoszona w stosunku do 15339 osób. Według prognoz Centralnego Ośrodka Informacji Gospodarczej, w bieżącym roku zostanie ogłoszonych ok. 6500 upadłości, co stanowi wzrost o 17,8% w stosunku do roku 2017 oraz ponad sześciokrotny wzrost w stosunku do roku 2015. Zgodnie z założeniami projektu ustawy z dnia 25 maja 2018 r. o zmianie ustawy – Prawo upadłościowe oraz niektórych innych ustaw, zasadniczo poprawi się, poprzez złagodzenie negatywnych przesłanek wszczęcia postępowania upadłościowego, sytuacja niewypłacalnych konsumentów, którzy w dotychczasowym stanie prawnym nie mieli szans na „oddłużenie”.

Projekt nowelizacji – powiększenie kręgu podmiotów uprawnionych do skorzystania z upadłości konsumenckiej

Projekt przewiduje nowelizację art. 491⁴ Prawa upadłościowego m.in. poprzez wyłączenie badania umyślności i rażącego niedbalstwa przy ogłaszaniu upadłości konsumenckiej. Oznacza to odejście od restrykcyjnej przesłanki, zgodnie z którą ogłoszenie upadłości było możliwe w przypadku, gdy dłużnik świadomie i celowo lub na skutek niedołożenia należytej staranności, wymaganej od niego w danych okolicznościach, doprowadził do niewypłacalności bądź pogłębił ten stan (np. zbył składniki swojego majątku, by utrudnić lub uniemożliwić dochodzenie wierzytelności). Projektowane w tym zakresie zmiany znacząco poszerzają krąg podmiotów, w stosunku do których będzie możliwe wszczęcie postępowania; co za tym idzie, wnioskować o ogłoszenie upadłości będą mogły także osoby, które lekkomyślnie dysponowały swoim majątkiem czy z własnej winy wpadły w spiralę długów, zaciągając kolejne kredyty czy pożyczki.

Skazani za przestępstwa gospodarcze nie skorzystają z upadłości

Proponuje się jednak ograniczenie możliwości wszczęcia postępowania upadłościowego wobec osób skazanych prawomocnym wyrokiem karnym za niektóre przestępstwa przeciwko obrotowi gospodarczemu, tj. niezaspokojenie wierzyciela, pozorne bankructwo, faworyzowanie wierzycieli czy łapownictwo, stypizowane w art. 300-302 kodeksu karnego, bądź za przestępstwo określone w art. 586 kodeksu spółek handlowych – niezgłoszenie w terminie wniosku o upadłość spółki handlowej. Sąd oddali także wniosek o ogłoszenie upadłości osoby, wobec której prawomocnie orzeczono zakaz prowadzenia działalności gospodarczej, o którym mowa w art. 373 Prawa upadłościowego, tj. w stosunku do dłużnika, który ze swojej winy:

1. będąc do tego zobowiązanym z mocy ustawy, nie złożył w ustawowym terminie wniosku o ogłoszenie upadłości albo faktycznie zarządzając przedsiębiorstwem dłużnika, albo

2. istotnie przyczynił się do niezłożenia wniosku o ogłoszenie upadłości w ustawowym terminie, po ogłoszeniu upadłości nie wydała lub nie wskazała majątku, ksiąg rachunkowych, korespondencji lub innych dokumentów upadłego, w tym danych w postaci elektronicznej, do których wydania lub wskazania był obowiązany z mocy ustawy, albo

3. jako upadły po ogłoszeniu upadłości ukrywał, niszczył lub obciążał majątek wchodzący w skład masy upadłości, albo

4. jako upadły w toku postępowania upadłościowego nie wykonał innych obowiązków ciążących na nim z mocy ustawy lub orzeczenia sądu albo sędziego-komisarza, albo też w inny sposób utrudniał postępowanie.

„Oddłużanie” i spłata wierzycieli

Można wyróżnić dwie funkcje postępowania upadłościowego: pierwszą z nich jest oczywiście „oddłużenie” niewypłacalnego konsumenta – drugą – spłata wierzycieli. Uregulowaniu ciążących na dłużniku zobowiązań służyć ma sporządzany przez syndyka plan spłaty wierzycieli (art. 491¹⁴ Prawa upadłościowego), tj. instytucja zbliżona swoim charakterem do układu w postępowaniu upadłościowym lub restrukturyzacyjnym, precyzująca zakres i terminy poszczególnych spłat. W myśl projektowanej ustawy znowelizowany zostanie art. 491¹⁵ Prawa upadłościowego, w odniesieniu do maksymalnego okresu obowiązywania planu spłat. Pozostawiony zostanie obecny – trzydziestosześciomiesięczny czas obowiązywania układu, aczkolwiek, w przypadku uznania przez sąd, że dłużnik doprowadził do swojej niewypłacalności lub istotnie zwiększył jej stopnień umyślnie lub wskutek rażącego niedbalstwa okres trwania planu spłat nie będzie krótszy niż czterdzieści osiem miesięcy i dłuższy niż osiemdziesiąt cztery miesiące.

Opcja układowa

Przepisy projektowanej ustawy przyznają także sądowi, do którego został złożony wniosek o ogłoszenie upadłości, kompetencję do skierowania dłużnika rokującego na spłatę zobowiązań do postępowania o zatwierdzenie układu. W postanowieniu o skierowaniu do postępowania o zatwierdzenie układu sąd jednocześnie wskazywać będzie doradcę restrukturyzacyjnego, który ma pełnić funkcję nadzorcy układu. Kierując dłużnika do postępowania o zatwierdzenie układu sąd określi termin, nie krótszy niż trzy miesiące (z ważnych powodów przedłuży go do pięciu miesięcy), w którym dłużnik powinien złożyć wniosek o zatwierdzenie układu. Po bezskutecznym upływie powyższego terminu albo prawomocnym oddaleniu wniosku o zatwierdzenie układu, sąd rozpozna wniosek dłużnika o ogłoszenie upadłości.

Zakończenie

Niniejszy projekt ustawy o zmianie ustawy – Prawo upadłościowe oraz niektórych innych ustaw obecnie znajduje się na etapie rządowym i jest w fazie opiniowania. Najbliższe miesiące zdecydują, kiedy i w jakim kształcie wejdzie w życie, zmieniając obecne Prawo upadłościowe.