Kontrola Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów – jak uniknąć wysokich kar?

Część I – co wolno, a czego nie wolno pracownikom UOKiK

Od maja 2016 roku stanowisko Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów pełni Marek Niechciał. Zmiana kierownictwa UOKiK skutkowała zwiększeniem liczby przeprowadzanych na terytorium RP kontroli oraz nałożeniem na podmioty kontrolowane wysokich kar finansowych. W 2016 roku Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów wydał 840 decyzji, a suma wszystkich kar pieniężnych nałożonych na przedsiębiorców przekroczyła 105 milionów złotych. Najwyższa kara za stosowanie praktyk ograniczających konkurencję wynosiła 1,6 mln złotych, natomiast najwyższa kara za stosowanie praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów wyniosła 28,6 mln złotych.

Również rok 2017 oraz pierwsza połowa 2018 roku były czasem intensywnych działań UOKIK. Dlatego, ze względu na rosnące ryzyko wizyty urzędników w siedzibie Twojego przedsiębiorstwa, warto zapoznać się listą uprawnień przysługującym kontrolującym oraz przebiegiem kontroli.

Informacje ogólne

Kontrola Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów (UOKiK) to niezapowiedziana wizyta w siedzibie przedsiębiorstwa, mająca na celu sprawdzenie czy podejmowane przez podmiot kontrolowany działania nie naruszają prawa konkurencji. Kontrolę prowadzi zwykle kilkuosobowy zespół urzędników – często przy udziale specjalistów. Zgodnie z przepisami ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów (Dz. U. 2007 nr 50 poz. 331), w toku postępowania przed Prezesem Urzędu może być przeprowadzona – w zakresie prowadzonego postępowania – kontrola u każdego przedsiębiorcy.

Upoważnienie

Procedurę kontroli rozpoczyna wydanie przez Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów upoważnienia do przeprowadzenia kontroli, którego elementy konieczne w sposób precyzyjny określa ustawa. Przed rozpoczęciem kontroli, kontrolujący obowiązany jest do doręczenia kontrolowanemu (lub osobie przez niego wyznaczonej) upoważnienia do przeprowadzenia kontroli oraz okazania legitymacji służbowej. W razie nieobecności kontrolowanego (lub osoby przez niego wyznaczonej) upoważnienie oraz legitymacja służbowa mogą zostać okazane innemu pracownikowi kontrolowanego. W takim przypadku kontrolujący niezwłocznie doręcza kontrolowanemu przedmiotowe upoważnienie, nie później jednak niż 3 dnia od rozpoczęcia kontroli. Należy pamiętać, że zakres kontroli nie może wykraczać poza zakres wskazany w doręczonym kontrolowanemu upoważnieniu. Dlatego też zaleca się rzetelne sprawdzenie okazanego upoważnienia przed rozpoczęciem czynności kontrolnych. .

Uprawnienia kontrolującego

Wizyta organu kontrolującego w siedzibie przedsiębiorstwa zawsze wiąże się z dużym niepokojem po stronie przedsiębiorcy i jego pracowników. Niemniej jednak, znajomość listy uprawnień przysługujących kontrolującym w toku uzyskiwania informacji mogących stanowić dowód w sprawie, pozwoli lepiej przygotować się na ich wizytę oraz usprawnić jej przebieg.

Tym samym, w toku przeprowadzanej kontroli podmiot upoważniony (kontrolujący) ma prawo do:

1) wstępu na grunt oraz do budynków, lokali lub innych pomieszczeń oraz środków transportu kontrolowanego,

2) żądania udostępnienia związanych z przedmiotem kontroli akt, ksiąg, wszelkiego rodzaju pism, dokumentów, korespondencji (w tym elektronicznej), informatycznych nośników danych, innych urządzeń zawierających dane informatyczne lub systemów informatycznych,

3) sporządzania notatek z materiałów i korespondencji,

4) żądania sporządzenia przez kontrolowanego kopii lub wydruków materiałów, korespondencji oraz informacji zgromadzonych na nośnikach, w urządzeniach lub w systemach,

5) żądania ustnych wyjaśnień dotyczących przedmiotu kontroli,

6) żądania udostępnienia i wydania innych przedmiotów mogących stanowić dowód w sprawie.

Ponadto podmiot kontrolujący może skorzystać z pomocy innych organów kontroli państwowej, w tym funkcjonariuszy Policji, a przeprowadzane czynności kontrolne, w uzasadnionych przypadkach, mogą być utrwalane przy pomocy urządzeń rejestrujących obraz lub dźwięk.

Obowiązki podmiotu kontrolowanego

Oprócz respektowania uprawnień i nie stawiania oporu w toku przeprowadzanej kontroli, na przedsiębiorcy ciąży również obowiązek aktywnej współpracy z upoważnionym pracownikiem UOKiK lub Inspekcji Handlowej. Katalog obowiązków kontrolowanego przewidzianych jest w ustawie o ochronie konkurencji i należy do niego m.in. obowiązek udzielenia żądanych przez urzędników informacji, obowiązek umożliwienia wstępu na teren przedsiębiorstwa oraz obowiązek zapewnienia kontrolującemu warunków i środków niezbędnych do sprawnego przeprowadzenia kontroli.

Podsumowanie

W związku z rosnącą w ostatnich latach liczbą kontroli Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów, wzrosła również liczba nakładanych kar finansowych. Dotyczące naruszeń prawa konkurencji oraz skutkujące utrudnianiem kontroli kary mogą być bardzo dolegliwe i sięgać nawet kilku milionów złotych. W konsekwencji podmiot kontrolowany, chcąc ograniczyć ich ryzyko, powinien posiadać wiedzę w zakresie tego co wolno, a czego nie wolno upoważnionym przez Prezesa UOKiK urzędnikom.

Dodatkowo, celem lepszego przygotowania się do kontroli, żeby uniknąć niepotrzebnego stresu, przedsiębiorca powinien wiedzieć jakie spoczywają na nim obowiązki i jakie prawa mu przysługują oraz skorzystać z profesjonalnego wsparcia w toku przebiegu poszczególnych etapów kontroli – o czym będzie mowa w drugiej części niniejszego artykułu.