Istota zastawu rejestrowego

Instytucja zastawu rejestrowego została wprowadzona do polskiego systemu prawnego z dniem 1 stycznia 1998 r.
Zastaw rejestrowy pełni przede wszystkim funkcję zabezpieczającą, a jego głównym celem jest ochrona wierzyciela i zapewnienie mu spłaty należności, w sytuacji w której dłużnik nie wywiązuje się ze swoich zobowiązań.

Zastaw rejestrowy ustanawia się poprzez sporządzenie umowy między zastawcą (dłużnikiem) a zastawnikiem (wierzycielem). Zastawcą jak i zastawnikiem może zostać zarówno osoba fizyczna, osoba prawna jak i jednostka organizacyjna posiadająca zdolność prawną. Zgodnie z art. 3 ust. 2 ustawy z 6 grudnia 1996 r. o zastawie rejestrowym i rejestrze zastawów, umowa zastawnicza, pod rygorem nieważności, powinna zawierać co najmniej następujące elementy:

• datę jej zawarcia;
• imię i nazwisko (nazwę) oraz miejsce zamieszkania (siedzibę) i adres zastawnika, zastawcy oraz dłużnika, jeżeli nie jest on zastawcą;
• przedmiot zastawu w sposób odpowiadający jego właściwościom;
• wierzytelność zabezpieczoną zastawem – przez oznaczenie stosunku prawnego, z którego ta wierzytelność wynika lub może wynikać, oraz najwyższej sumy zabezpieczenia.

Przedmiot zastawu

Przedmiotem zastawu rejestrowego mogą być rzeczy ruchome i zbywalne prawa majątkowe, z wyjątkiem:

• praw mogących być przedmiotem hipoteki;
• wierzytelności na których ustanowiono hipotekę;
• statków morskich oraz statków w budowie mogących być przedmiotem hipoteki morskiej.

Fakt ustanowienia zastawu należy ujawnić w rejestrze zastawów, poprzez złożenie odpowiedniego wniosku. Wpis powyższego prawa ma charakter konstytutywny, co oznacza, że zastaw rejestrowy zostaje skutecznie ustanowiony w momencie wydania postanowienia o dokonania wpisu tego prawa w rejestrze zastawów. Innymi słowy samo zawarcie umowy zastawu, nie powoduje automatycznego ustanowienia zastawu rejestrowego.

Co istotne należy pamiętać, iż zastawem rejestrowym można zabezpieczyć wyłącznie wierzytelność pieniężną, przy czym bez znaczenia pozostaje okoliczność w jakiej walucie wyrażona została wierzytelność. Zatem poprzez ustanowienie zastawu rejestrowego nie można zabezpieczyć wierzytelności niepieniężnej, czyli np. wierzytelności o wydanie rzeczy.

W odróżnieniu od zastawu tradycyjnego, przedmiot zastawu rejestrowego pozostaje we władaniu zastawcy, który może zastawioną rzeczą rozporządzać. Niemniej zabezpieczenie w postaci zastawu rejestrowego utrzymuje się na tej rzeczy niezależnie od tego, kto po jego ustanowieniu stał się właścicielem rzeczy. Co istotne, w umowie zastawniczej można zastrzec zobowiązanie, na mocy którego zastawca, przed wygaśnięciem zastawu rejestrowego, zobowiąże się nie zbywać ani nie obciążać przedmiotu zastawu.

Zbycie lub obciążenie przedmiotu zastawu rejestrowego dokonane wbrew takiemu zastrzeżeniu będzie nieważne, jednakże od tej zasady istnieje wyjątek. Mowa o sytuacji, gdy osoba, która nabyła przedmiot zastawu, nie wiedziała i przy zachowaniu należytej staranności nie mogła wiedzieć o tym zastrzeżeniu w chwili zawarcia umowy z zastawcą. Ze względu na zasadę jawności rejestru zastawów oraz domniemanie znajomości dokonanych w nim wpisów, powołanie się na brak wiedzy i możliwości dowiedzenia się o zastawie rejestrowym jest bardzo trudne.

Sposoby egzekucji z przedmiotu zastawu rejestrowego

Cechą charakterystyczną zastawu rejestrowego, różniącą go od zastawu zwykłego, są rodzaje i sposoby egzekucji z przedmiotu zastawu, które zostały określone rozdziale 6 ustawy z 6 grudnia 1996 r. o zastawie rejestrowym i rejestrze zastawów
I tak należy wskazać, jeśli w umowie strony nie uzgodniły inaczej, sposobem zaspokojenia zastawnika będzie egzekucja sądowa. Jednakże strony mogą również zdecydować, że zastawnik zaspokoi się poprzez przejęcie przedmiotu zastawu na własność.
Kolejnym sposobem zaspokojenia zastawnika jest sprzedaż przedmiotu zastawu. Sprzedaży dokonuje komornik lub notariusz w drodze przetargu publicznego w terminie 14 dni od złożenia przez zastawnika odpowiedniego wniosku.
Trzeci niestandardowy sposób zaspokojenia zastawnika dotyczy sytuacji, w których przedmiotem zastawu był zbiór rzeczy lub praw, stanowiący całość gospodarczą. W takim przypadku na mocy umowy, strony mogą dopuścić możliwość zaspokojenia się zastawnika z dochodów przedsiębiorstwa. Przedsiębiorstwo zostaje wówczas przejęte w zarząd, natomiast funkcja zarządcy może zostać powierzona zastawnikowi. Zastawnik może też zażądać wydzierżawienia przedsiębiorstwa – w takim przypadku zaspokaja się z czynszu.

Podsumowanie

Podsumowując, sposób zabezpieczenia wierzytelności w postaci zastawu rejestrowego jest pewnym i bezpiecznym sposobem zabezpieczenia wierzytelności. Jest on korzystny dla wierzyciela szczególnie w sytuacji, kiedy wierzyciel nie posiada pełnej ani kompletnej wiedzy co do składu majątku dłużnika.