Umowa o przeniesienie praw autorskich a umowa licencyjna

Przedsiębiorcy w toku prowadzenia działalności gospodarczej często spotykają się z instytucją ochrony autorskich praw majątkowych utworu. Przedmiotową kwestię reguluje ustawa z dnia 4 lutego 1994 roku o prawie autorskim i prawach pokrewnych (tekst jedn. z dnia 5 kwietnia 2017 roku Dz. U. z 2017 r. poz. 880; dalej jako: PrAut). Zgodnie z art. 1 ust. 1 PrAut pod pojęciem utwór należy rozumieć każdy przejaw działalności twórczej o indywidualnym charakterze, który utrwalony jest w jakiejkolwiek postaci, niezależnie od wartości, przeznaczenia i sposobu wyrażenia.

Ponadto, w art. 1 ust. 2 PrAut ustawodawca wyszczególnia najczęściej spotykane rodzaje utworów, tj.:
1. wyrażone słowem, symbolami matematycznymi, znakami graficznymi (literackie, publicystyczne, naukowe, kartograficzne oraz programy komputerowe),
2. plastyczne,
3. fotograficzne,
4. lutnicze,
5. wzornictwa przemysłowego,
6. architektoniczne, architektoniczno-urbanistyczne i urbanistyczne,
7. muzyczne i słowno-muzyczne,
8. sceniczne, sceniczno-muzyczne, choreograficzne i pantomimiczne,
9. audiowizualne (w tym filmowe).

Jak widać, pojęcie utworu określone w prawie autorskim jest rozumiane bardzo szeroko. Warto zwrócić uwagę, że autorskie prawo majątkowe twórcy w przeciwieństwie do autorskich praw osobistych mogą być przedmiotem obrotu gospodarczego, dlatego też konieczne jest zastosowanie odpowiedniej umowy mającej na celu zabezpieczenie interesów twórcy.

Umowa o przeniesienie autorskich praw majątkowych

Jak sama nazwa umowy wskazuje, głównym celem umowy o przeniesienie autorskich praw majątkowych jest przeniesienie praw na podmiot trzeci. Twórca utworu na podstawie czynności prawnej rozporządza swoim uprawnieniem, co w efekcie powoduje wstąpienie podmiotu trzeciego jako władnego do dalszego rozporządzania utworem.

Umowa o przeniesienie autorskich praw majątkowych powinna szczegółowo określać utwór oraz pola jego eksploatacji. Bardzo istotną kwestią jest określenie sposobu wykorzystywania utworu, bowiem prawa autorskie majątkowe mogą być podzielone, tzn. twórca utworu nie musi przenieść swoich praw w całości na jeden podmiot, tylko może zostać scedowany na kilka podmiotów i przyznawać im częściowe uprawnienia.

W doktrynie oraz orzecznictwie przyjął się pogląd ochrony twórcy przed przeniesieniem zbyt szerokiego zakresu uprawnień na inny podmiot. Zgodnie z powyższym poglądem, zachodzi sytuacja wzmocnienia ochrony twórcy, bowiem zbyt szerokie przeniesienie mogłoby w efekcie wpłynąć negatywnie na dalsze rozporządzanie utworem na innych polach eksploatacji, w tym także rozporządzeniem utworu na przyszłość.
Warto zwrócić uwagę, że zawarcie przedmiotowej umowy może nastąpić odpłatnie, jak i również pod tytułem darmym. Jednak, w kwestii uprawnień związanych z korzystaniem z prawa oraz dochodzeniem zaprzestania dokonywania naruszeń, przechodzą w całości na podmiot trzeci. Dlatego też, w przypadku dokonania naruszenia przez twórcę, dotychczas uprawniony jest władny do wystąpienia z roszczeniem przeciwko twórcy, nawet jeśli nabył prawa pod tytułem darmym.

Umowa licencyjna

W obrocie gospodarczym obok umów o przeniesienie autorskich praw majątkowych stosuje się również umowy o korzystanie z utworu tzw. umowy licencyjne. Przedmiotowa umowa jest czynnością prawną, dwustronną, opartą o zasady swobody umów. Celem umowy licencyjnej jest udzielenie przez uprawnionego podmiotowi trzeciemu upoważnienia do korzystania z danego prawa.

Umowa licencyjna podobnie do umowy o przeniesienie autorskich praw majątkowych uprawnia licencjobiorcę do korzystania z utworu we wskazanym w umowie zakresie. Innymi słowami mówiąc, twórca upoważnia podmiot trzeci – licencjobiorcę do wykorzystywania utworu w obrocie na określonych polach eksploatacji. Zatem, przy podpisywaniu przedmiotowej umowy, należy zwrócić szczególną uwagę na zakres eksploatacji, który z reguły definiuje, w jakim zakresie licencjobiorca upoważniony jest do korzystania z prawa wyłącznego.
Warto w tym miejscu wspomnieć, że przepisy prawa autorskiego nie przewidują żadnych regulacji w przypadku śmierci strony umowy licencyjnej. W doktrynie obecnie toczy się spór na ten temat i nie ma żadnego jednoznacznego stanowiska. Dlatego też obecnie nie można wyraźnie stwierdzić czy spadkobiercy wstępują w miejsca istniejącego stosunku prawnego.

Podsumowanie

Umowa o przeniesienie autorskich praw majątkowych a umowa licencyjna powoduje odmienne skutki dla obrotu gospodarczego. Najważniejszymi różnicami są następujące fakty, że umowa o przeniesienie autorskich praw majątkowych prowadzi do całkowitego przeniesienia prawa do utworu w danym zakresie. Innymi słowy, twórca traci dotychczasowe uprawnienia na rzecz podmiotu trzeciego, co w dodatku efekt ten ma charakter definitywny. Zaznaczyć jednak należy, że na podstawie niniejszej umowy, osobiste prawa twórcy nigdy nie mogą być podmiotem obrotu gospodarczego. Natomiast, zawarcie umowy licencyjnej nie prowadzi do zmiany podmiotu uprawnionego do utworu, a powoduje rozszerzenie podmiotów uprawnionych do korzystania z prawa oraz obciąża wyłączne prawo twórcy. Dlatego też, zwracam uwagę, że każdy twórca utworu powinien przed zawarciem w/w umów zastanowić się nad celem, jaki chce osiągnąć oraz w jaki sposób chce zabezpieczyć swoje interesy.