Zawezwanie do próby ugodowej jako próba polubownego rozwiązania sporu

Przewlekłość postępowań sądowych, powodująca wzrost kosztów oraz wzrost nakładu czasu i energii osób biorących udział w procesie sprawia, że strony będące w sporze coraz częściej decydują się na próbę polubownego jego rozwiązania. Kodeks postępowania cywilnego w art. 10 stanowi, że we wszystkich sprawach, w których zawarcie ugody jest dopuszczalne, sąd powinien w każdym stadium postępowania dążyć do ich ugodowego załatwienia. Temu też celowi służy mediacja oraz postępowanie pojednawcze, którego najważniejsze zagadnienia zostaną opisane poniżej.

1. Cel postępowania pojednawczego

Postępowanie pojednawcze uregulowane w art. 184–186 KPC ma status odrębnego postępowania procesowego. Jest to postępowanie o samodzielnym charakterze i stanowi środek fakultatywny, umożliwiający rozwiązywanie sporów cywilnych. Przedmiotem postępowania mogą być zarówno sprawy rozpoznawane w trybie procesu jak i postępowaniach nieprocesowych. Celem zawezwania do próby ugodowej jest polubowne rozwiązanie sporu (dojście do porozumienia) poprzez zawarcie pod kontrolą sądu ugody – bez potrzeby wytaczania powództwa.

Postępowanie pojednawcze inicjuje wniesienie do sądu rejonowego właściwego miejscowo dla przeciwnika (bez względu na właściwość rzeczową) wniosku o zawezwanie do próby ugodowej. Wzywającym może być zarówno potencjalny powód jak i pozwany. Jednakże przedmiotem ugody mogą być jedynie takie stosunki prawne, które pozostają w swobodnej dyspozycji stron. Będą to m.in. sprawy o zapłatę z tytułu niewykonania lub nienależytego wykonania umów, sprawy z zakresu prawa spadkowego czy sprawy odszkodowawcze z tzw. czynów niedozwolonych. Niedopuszczalne natomiast jest zawarcie ugody, gdy stosunek prawny może być uregulowany wyłącznie orzeczeniem sądu np. orzeczenie separacji czy rozwodu.

Postępowanie w sprawie wniosku o zawezwanie do próby ugodowej przeprowadza sąd w składzie jednego sędziego. Posiedzenie nie obejmuje natomiast postępowania dowodowego. Z posiedzenia spisuje się protokół, a jeżeli doszło do ugody, jej osnowę wciąga się do protokołu albo zamieszcza się w osobnym dokumencie stanowiącym część protokołu i stwierdza podpisami stron. W ten sposób zawarta ugoda stanowi tytuł egzekucyjny (art. 777 § 1 pkt. 1 KPC).

2. Treść wniosku i skutki jego złożenia

Wniosek o zawezwanie do próby ugodowej oprócz ogólnych warunków przewidzianych dla pisma procesowego (art. 126–128 KPC) musi zawierać żądanie wnioskodawcy do zawezwania uczestnika postępowania (potencjalnego powoda lub pozwanego) do próby ugodowej oraz zwięzły opis sprawy, tj. treść uzasadniającą, że jest to sprawa cywilna oraz że jej charakter umożliwia zawarcie ugody (zgodnie z art. 184 zdanie pierwsze KPC).

Złożenie wniosku przerywa bieg przedawnienia roszczeń, a tym samym również i bieg terminu zawitego co do roszczenia, którego ten wniosek dotyczy. Ponadto zgodnie z wyrokiem Sądu Najwyższego z dnia 16 kwietnia 2014 r. (V CSK 274/13): „Skutek w postaci przerwy biegu przedawnienia następuje niezależnie od tego, czy ugoda została zawarta, a więc także wtedy, gdy postępowanie zakończyło się stwierdzeniem sądu, że do ugody nie doszło.” Mając powyższe na względzie należy przyznać, iż postępowanie pojednawcze jest instytucją niezwykle korzystną (szczególnie dla wierzyciela).

3. Koszty wniesienia wniosku

Zgodnie z art. 23 pkt. 3 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz. U. 2005Nr 167poz. 1398, dalej w skrócie: u.o.k.s.c) od wniosku o przeprowadzenie postępowania pojednawczego wsprawach oprawa majątkowe, gdy wartość przedmiotu sporu nie przekracza 10.000,00 złotych pobiera się opłatę stałą w wysokości 40,00 złotych. Natomiast gdy wartość przedmiotu sporu przekracza ww. kwotę, opłata wyniesie 300,00 złotych (art. 24 pkt. 5 u.o.k.s.c). Dowód uiszczenia przedmiotowej opłaty należy załączyć do wniosku.

4. Niestawiennictwo

Dodatkowo warto zauważyć, iż w postępowaniu pojednawczym kwestia stawiennictwa stron na posiedzeniu nie pozostaje bez znaczenia i może wiązać się z obowiązkiem zwrotu kosztów drugiej stronie. Zgodnie z art. 186 § 1 KPC sąd może zasądzić koszty procesu od wzywającego na rzecz jego przeciwnika, wyłącznie jeżeli spełnione są łącznie dwa warunki:

1) wzywający nie stawi się na posiedzenie
2) przeciwnik zażąda nałożenia na wnioskodawcę obowiązku zwrotu kosztów wywołanych próbą ugodową (koszty te są zasądzane wyłącznie na wniosek przeciwnika)

Dlatego wnioskodawca powinien liczyć się z negatywnymi skutkami niestawiennictwa, które są bardziej rygorystyczne ze względu na fakt, iż to on inicjuje postępowanie pojednawcze. Co więcej jeżeli to przeciwnik bez usprawiedliwienia nie stawi się na posiedzenie pojednawcze, sąd nie ma podstaw do zasądzenia od niego na rzecz wzywającego kosztów procesu. Mimo tego również wnioskodawca posiada instrumenty pozwalające na uzyskanie „zadośćuczynienia za stracony czas”. Jednakże może z nich skorzystać dopiero w przypadku gdy zdecyduje się wystąpić z powództwem, tj. we wniosku o zwrot kosztów procesu może także uwzględnić koszty postępowania pojednawczego (art. 186 § 2 KPC).
W tym miejscu warto również poruszyć kwestię ustalenia wysokości wyżej wymienionych kosztów, a ściślej – wysokości kosztów zastępstwa procesowego. Przed 2014 rokiem wysokość przedmiotowych kosztów ustalano na podstawie stawki wynikające z § 6 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu. W praktyce oznaczało to, że wysokość zasądzanych kosztów rosła wraz ze wzrostem wartości przedmiotu sporu (np. WPS: 6 000 zł – koszty: 1 200 zł; WPS: 12 000 zł – koszty: 2 400 zł; WPS: 60 000 zł – koszty: 3 600 zł). Powyższa sytuacja – ze względu na oczywisty brak uzasadnienia dla zasądzania tak wysokich kosztów zastępstwa procesowego, uległa zmianie wraz z uchwałą Sądu Najwyższego z dnia 26 lutego 2014 r. (III CZP 117/13). Zgodnie z jej treścią, w postępowaniu pojednawczym sąd ustala wynagrodzenie pełnomocnika na podstawie stawki minimalnej do postępowania nieprocesowego dla spraw niewymienionych odrębnie (zgodnie z § 10 ust. 1 pkt. 3 ww. rozporządzenia), tj. w wysokości 120,00 zł.

5. Podsumowanie

Odformalizowane postępowanie pojednawcze ma na celu umożliwienie pozostającym w sporze stronom dojście do porozumienia oraz realizacje swoich interesów w sposób ugodowy przy uczestnictwie sądu – jednakże bez konieczności wytoczenia powództwa. Przedmiotowa instytucja pozwala zaoszczędzić stronom zarówno czas jak i pieniądze oraz przerwać bieg przedawnienia roszczeń, jednakże doprowadzenie do zawarcia ugody sądowej zależy nie tyle od samego sądu i formalnej oprawy postępowania pojednawczego, ile od aktywności i postaw stron postępowania oraz ich zastępców procesowych.

Autor: