Przesyłanie towarów na odległość w obrocie gospodarczym przy udziale firm spedycyjnych stanowi powszechną praktykę przedsiębiorców, którzy chcą swoje towary dostarczać do szerokiego kręgu odbiorców, w tym również odbiorców zagranicznych, sami zaś nie posiadają odpowiedniego zalecza do realizacji dużych zamówień. Na porządku dziennym jest wiec również zawieranie szeregu umów przewozu lub umów spedycji ustalających warunki realizacji dostawy towaru. Jednak wraz ze wzrostem zainteresowania usług spedycyjnych obserwuje się zwiększoną liczbę sporów, u podstaw których leży w przeważającej liczbie przypadków odpowiedzialność za wady dostarczonego towaru.
Kwestia ta, w tym w szczególności zasady ponoszenia przedmiotowej odpowiedzialności pomiędzy nadawcą przesyłki, spedytorem (przewoźnikiem) i odbiorcą, została uregulowana w dwóch aktach prawnych – w Kodeksie cywilnym oraz w Konwencji o umowie międzynarodowego przewozu drogowego towarów (CMR) z dnia 19 maja 1956 roku (dalej jako: „Konwencja CMR”). Kluczową rolę w procesie doręczenia przesyłki pełni list przewozowy (zwany potocznie „CMR”) stanowiący dowód zawarcia umowy przewozu, przy czym podkreślenia wymaga, że jego brak, nieprawidłowość czy utrata pozostaje bez wpływu na istnienie czy też ważność zawartej umowy przewozu. List przewozowy jest jednak istotny ze względów dowodowych, dokumentuje bowiem nie tylko sam fakt potwierdzenia nadania i odbioru przesyłki, specyfikację towaru oraz strony umowy przewozu, ale również stan, w jakim została ona doręczona – jego treść decyduje więc nierzadko o tym, kto i w jakim zakresie poniesie odpowiedzialność za wady towaru.
„(…) ważne jest, aby pamiętać o dokładnym sprawdzeniu towaru przed pokwitowaniem jego odbioru. Należycie udokumentowana szkoda to podstawa uwzględnienia reklamacji oraz uzyskania odszkodowania od spedytora.”
Dokument CRM
Warunkiem złożenia skutecznej reklamacji towaru jest zgłoszenie przez odbiorcę wszelkich zastrzeżeń dotyczących stanu przesyłki właśnie w dokumencie CMR, najpóźniej w chwili dostawy. Warto doprecyzować, że powyższe zastrzeżenie dotyczy z oczywistych względów wyłącznie widocznych braków lub uszkodzeń towaru, co zaś tyczy się tzw. wad ukrytych, tj. istniejących w chwili odbioru towaru, lecz niemożliwych do wykrycia w drodze pobieżnych oględzin, Konwencja CMR przewiduje 7-dniowy termin zgłaszania roszczeń biegnący od daty doręczenia przesyłki, nie wliczając niedziel i dni świątecznych.
Sprawdzenie towaru przy odbiorze
Nienależyte sprawdzenie stanu przesyłki w obecności przewoźnika lub zaniechanie rodzi więc po stronie odbiorcy daleko idące skutki, mianowicie niweczy możliwość skutecznego złożenia reklamacji towaru wobec nadawcy lub przewoźnika. Podpisanie listu przewozowego bez zastrzeżeń równoznaczne jest bowiem z pełną akceptacją stanu doręczonej przesyłki. Z tej przyczyny tak ważne jest, aby pamiętać o dokładnym sprawdzeniu towaru przed pokwitowaniem jego odbioru. Należycie udokumentowana szkoda to podstawa uwzględnienia reklamacji oraz uzyskania odszkodowania od spedytora. Ponadto, warunek należytego udokumentowania wystąpienia wad towaru nakłada również ubezpieczyciel, u którego przewoźnik wykupił polisę ubezpieczeniową. Brak załączenia do zgłoszenia szkody dokumentu CMR wraz z listą wad sporządzoną w chwili odbioru towarów stanowi podstawię do odmowy wypłaty odszkodowania.
Uregulowanie warunków reklamacji w umowie
Rekomendowaną praktyką dla wszystkich przedsiębiorców aktywnie korzystających z usług firm spedycyjnych jest uwzględnienie warunków skutecznego zgłoszenia reklamacji towaru bezpośrednio w treści umowy zawieranej z jego odbiorcą. Ujęcie w kontrakcie postanowień dotyczących obowiązku sprawdzenia oraz należytego udokumentowania uszkodzeń towaru w chwili dostawy pod rygorem utraty prawa do zgłoszenia skutecznej reklamacji (z wyłączeniem wad ukrytych, dla których powinien być przewidziany dłuższy termin), zabezpieczy interesy obu stron umowy, jak również przyczyni się do uniknięcia w przyszłości ewentualnych nieporozumień.
Autor:
Marta Rabe-Kozłowska
Radca Prawny
Email: m.rabe-kozlowska@turcza.com.pl
Mec. Marta Rabe-Kozłowska jest specjalistką z zakresu prawa spółek handlowych, prawa gospodarczego, prawa cywilnego oraz Legal English.
