Dyspozycja wkładem na wypadek śmierci jako wyłączenie z masy spadkowej

Ustanowienie w banku przez posiadacza rachunku o charakterze oszczędnościowym dyspozycji na wypadek śmierci może spowodować, iż kwota znajdująca się na rachunku bankowym bądź jej część nie zostanie rozdzielona pomiędzy spadkobiercami ustawowymi, bądź testamentowymi, a otrzyma ją konkretnie wskazana osoba, która niekoniecznie musiała zostać powołana do spadku.

DYSPOZYCJA WKŁADEM NA WYPADEK ŚMIERCI

Polecenie dokonania po śmierci wypłaty z rachunku bankowego stanowi wyjątek od zasady, zgodnie z którą po śmierci posiadacza rachunku o charakterze oszczędnościowym środki znajdujące się na nim wchodzą do spadku po posiadaczu rachunku. Wskazanie przez posiadacza rachunku osób, które mają otrzymać wypłaty musi nastąpić w formie pisemnej. Dyspozycja nie może zostać wydana w stosunku do rachunku wspólnego.

Zakres dyspozycji wpłaty określonej kwoty pieniężnej z rachunku bankowego posiadacza jest  ograniczony podmiotowo, a mianowicie może zostać dokonany wyłącznie na rzecz małżonka, wstępnych, zstępnych lub rodzeństwa. Jak wskazał w komentarzu do ustawy Zbigniew Ofiarski „Uznano za dopuszczalne wskazanie dziecka poczętego jako beneficjenta uprawnienia wynikającego z dyspozycji wkładem na wypadek śmierci wkładcy. W tej sytuacji wyznaczenie beneficjenta następuje pod warunkiem zawieszającym, że dziecko urodzi się żywe.” [Ofiarski Zbigniew. Art. 56. W: Prawo bankowe. Komentarz. LEX, 2013.]

W dyspozycji wkładem na wypadek śmierci należy wskazać na jakim rachunku bankowym wkład się znajduje oraz dane beneficjenta dyspozycji tj. imię i nazwisko, PESEL, adres zamieszkania, pokrewieństwo osoby, której dyspozycja dotyczy wraz ze wskazaniem wysokości kwoty pieniężnej dla osoby, która została wskazana przez posiadacza rachunku w dyspozycji.

PRZEKROCZENIE USTAWOWEJ KWOTY WYDANYCH DYSPOZYCJI

Kwota wypłaty z rachunków bankowych, o których mowa powyżej nie może przekroczyć wysokości dwudziestokrotnego przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw bez wypłat nagród z zysku, ogłaszanego przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego za ostatni miesiąc przed śmiercią posiadacza rachunku. Ponieważ ustawodawca wskazał kwotę maksymalną jaką posiadacz rachunku oszczędnościowego może rozdysponować na wypadek śmierci, oznacza to również, że posiadacz rachunku może rozdysponować kwotą niższą. Kwoty powyżej ustawowego limitu na jaki dyspozycja może zostać ustanowiona wchodzą w skład spadku po zmarłym posiadaczu rachunku oszczędnościowego.

Posiadacz rachunku nie jest ograniczony liczbą dyspozycji, jednak ich suma nie może przekraczać kwoty, o której mowa powyżej. W przypadku jednak, gdy posiadacz rachunku wydał kilka dyspozycji, których suma przekracza kwotę wypłaty, dyspozycja wydana później ma pierwszeństwo przed dyspozycją, która została wydana wcześniej. W przypadku otrzymania przez osoby, na których rzecz dyspozycja została ustanowiona wcześniej, kwoty przewyższającej ustawowy pułap, wówczas powinna ona zwrócić otrzymaną wpłatę na rzecz spadkobierców posiadacza rachunku.

ODWOŁANIE DYSPOZYCJI WKŁADEM NA WYPADEK ŚMIERCI

Dyspozycja wkładem na wypadek śmierci może w każdym czasie zostać przez posiadacza rachunku zmieniona lub odwołana w takiej samej formie, w jakiej została ustanowiona. Oznacza to, że posiadacz rachunku oszczędnościowego w każdym czasie może zmienić złożoną przez siebie dyspozycję w aspekcie podmiotowym, jak również może w ogóle zrezygnować z uprzednio złożonej w banku dyspozycji.

OBOWIĄZEK POINFORMOWANIA O MOŻLIWOŚCI WYDANIA DYSPOZYCJI WKŁADEM NA WYPADEK ŚMIERCI

Zgodnie z dodanym w dniu 1 lipca 2016 roku do ustawy prawo bankowe art. 56a przy zawieraniu umowy rachunku o charakterze oszczędnościowym bank jest zobowiązany poinformować posiadacza rachunku w sposób dla niego zrozumiały o możliwości wydania dyspozycji wkładem na wypadek śmierci.

Nadto, banki w przypadku powzięcia wiadomości o śmierci posiadacza rachunku, który wydał dyspozycję wkładem na wypadek śmierci są obowiązane niezwłocznie zawiadomić osoby objęte taką dyspozycją.

W tym miejscu wskazać należy, iż prawo bankowe zobowiązuje banki, aby występowały do ministra właściwego do spraw informatyzacji o udostępnienie danych z rejestru Powszechnego Elektronicznego Systemu Ewidencji Ludności umożliwiających ustalenie, czy posiadacz rachunku żyje, w przypadku gdy od ostatniej dyspozycji upłynęło 5 lat.

KWESTIA PODATKOWA

Jednocześnie wskazać należy, iż zgodnie z przepisem ustawy o podatku od spadków i darowizn nabycie praw do wkładu oszczędnościowego na podstawie dyspozycji wkładem na wypadek śmierci podlega podatkowi, jednak z uwagi na fakt, iż dyspozycji można dokonać wyłącznie na rzecz osób najbliższych, można zwolnić się od zapłacenia podatku poprzez zgłoszenie nabycia praw do wkładu oszczędnościowego właściwemu naczelnikowi urzędu skarbowego w terminie sześciu miesięcy od dnia powstania obowiązku podatkowego.